İRAN, RUSYA VE DANİMARKA - Marks

Londra, Cuma, 4 Kasım 1853

St. James sarayı nezdindeki İran Elçisi Safi Han, İran şahı tarafından İngiltere’den birdenbire geri çağrıldı. Bu geri çağrılma, garip şekilde, İran’ın Afganistan’a karşı giriştiği askerî harekatla125 Herati aldığı ve Rusların da Hiva Hanlığının başkeni Hiva’ya karşı askerî bir sefere giriştikleri126 haberleriyle aynı zamana denk geliyor. İran’ın ve Rusya’nın askerî girişimleri, biri batıdan, öteki kuzeyden gelen ve Doğudaki İngiliz sömürgelerinin kuzey ucundaki Pencap’ta yoğunlaşan iki ayrı girişim olarak düşünülebilir. Rusya’nın askerî girişimine General Perovski komuta ediyor. General Perovski’nin 1839-40’taki Hiva harekatı başarısız kalmıştı. Aral denizinde son yıllarda küçük bir filo kuran Ruslar, şimdi Amuderya nehrinde yukarıya doğru gidebilme gücünü elde etmiş bulunuyorlar. 

Baltık denizinde bir Rus donanması dolaşıyor. Bu donanma, kısa süre önce, İsveç’e ait olan Gothland adasının limanı Slito’daki müstahkem mevzileri yoklama fırsatını bulmuştu. Rusya, İsveç kıyılarına çok yakın olan Oland adasını nasıl alıp 1836’da çok sağlam bir biçimde tahkim etmişse, şimdi de bu adaya gözdikmiş bulunuyor. Rus filosu Gothland’dan sonra, Kattegot’a ve Baltık denizi ile Kuzey denizinin birleştiği sulara gitmiştir. Amacı, âlicenap çarın Danimarka’ya bahşettiği bütün devleti (Gesammt-Staats-Verfassung) kapsayacak anayasa denen anayasayı, Kopenhag Diyetinin büyük bir olasılıkla kabul etmemesi durumunda, Danimarka kralının yapmaya niyet ettiği darbeyi desteklemekti. Kopenhag’da durum şu: Danimarka hükümeti Veraset Yasasını yürürlükten kaldırmayı, onun yerine tahta veraseti düzenleyen yeni bir yasa koymayı, köylü ittifakı partisinin desteğiyle gerçekleştirdi. Albay Tscherning’in önderliğindeki bu parti feodal düzende zilyedin toprak üzerinde sahip olduğu hizmete dayalı tasarruf hakkı demek olan Feste Gut’u, tam bir mülkiyet hakkına çevirmeyi başlıca amacı olarak seçmiş bulunuyor. Bunun yanısıra köylünün gelişmesine ve çıkarlarına yararı olacak bazı belediye yasalarının yapılması için çalışmakta. Tam adıyla Ulusal Liberal Parti, 1848’de Casino hükümetini127 kuran, 1849 Anayasasını krala zorla kabul ettiren ve Schleswig-Holstein’a karşı savaşı yürüten Ey der Danimarkalılarının partisi, genel olarak meslek sahibi beyefendilerden oluşuyor. Bu parti, Avrupa’nın geri kalan kesimindeki tüm liberal partiler gibi, Danimarka’da köylülerden oluşan halk yığınlarının çıkarını dikkate almayı ihmal etti. Bu nedenle halk üzerindeki etkilerini yitirdiler. Böylece hükümet, bu partiyi, hemen hemen tamama yakın biçimde, şimdiki Folketing’in dışında tutmayı başardı. Şimdi Folketing’de[107] toplasalar toplasalar ondan fazla kişiyi biraraya getiremeyecekleri söylenebilir. Ne var ki, Eyder Danimarkalılarının çirkin muhalefetinden, köylü ittifakı partisinin yardımıyla kurtulan hükümet, maskesini attı, her iki partinin de nefret ettiği Oersted’i hükümete çağırdı. Şu ana kadar da köylü partisini pohpohlamaktan başka bir şey yapılmadı. Köylüleri avlamak için daha önce hükümet tarafından sunulmuş olan yeni belediye yasası, kralın vetosuyla, yürürlükten alıkondu. Hükümet tarafından aldatılan ve sömürülen köylü ittifakı partisi de bunun üzerine Eyder Danimarkalılarıyla bir çeşit ortaklığa girdi, din adamı ve Eyder Danimarkalılarının önderlerinden biri olan Monrad’ı, anayasa sorunlarını inceleyen komisyonun başkan yardımcılığına atadılar, iki parti arasındaki bu ortaklık, anayasayı, anayasal bir yoldan devirme umutlarını tümden boşa çıkardı. Tüm tasarı Moskoflar için, Moskoflar tarafından hazırlandığından, bunalımın bu noktasında Danimarka sularında bir Rus donanması görülüyor. 

Viyana ve Berlin gazetelerinin tümü, kuvvetli Türk tümenlerinin, Tuna’yı aştıkları yollu istihbarat raporlarını doğrulayan haberler vermekteler. Oesterreichische Correspondenz gazetesine göre Türkler, Küçük Eflak’ta Ruslar tarafından püskürtülmüş bulunuyor. Bir telgraf haberi geçen ayın 21’inde Asya’da iki ordu arasında ciddî bir çatışma olduğunu bildiriyor. Türk başkomutanı, Vidin’de Tuna’yı aşmaya iten, ilk bakışta büyük bir hata gibi görülmesi gereken bu manevraya karar verdirten koşulları daha iyi değerlendirebilmek için, daha fazla ve doğru bilgi gelmesini beklemeliyiz. Kölnische Zeitung, Prens Gorçakov’un, Eflak’ta bütün hazine kasalarına (bunların hükümete ait olup olmadığı belirtilmiyor) elkoyduğunu haber vermekte. Bir başka Alman gazetesine göre de aynı general, yabancı ülkelere ihraç edilmek üzere Tuna’da bulunan bütün tahılı, depolara taşıtmış bulunuyor. 

Şamil’in Prens Voronzov’a karşı üstünlük sağladığı haberlerini bugünkü Fransız gazeteleri doğruluyor. Agram Gazette, Prens Danilo’nun Rusya’dan önemli bir mektup aldığını ve bunun ardından, Karadağ’da elde edilen tüm tahılın Şabliyak’a taşınmasını emrettiğini bildiriyor. Kurşun dökümü ve fişek kovanı yapımı sürüyor. Rusların, Türklerle Ruslar arasında bir çarpışmanın yakın olduğunu, savaşın kutsal bir savaş, bir yurtseverlik savaşı olduğunu, komşu eyaletlerin Babıâliye yardımda bulunmaması için Karadağlıların sınırı yakından gözlemeleri gerektiğini Vladikaya[108] bildirdikleri haber veriliyor. 

Viyana’da yayınlanan Wanderer’in 28 Ekim tarihli sayısında, St. Petersburg’dan gelen bir mektupta imparator Nikola’nın, karargahı Volinya’da olmak üzere bir yedekler ordusu kurulmasını emrettiği bildiriliyor. 

New-York Daily Tribune KARL MARX 

n° 3928, 18 Kasım 1853