SON YAZILAR - ÖTEKİ SORUNLAR
VIII. ÖTEKİ SORUNLAR
1) Feodal rejimde ekonomi-dışı zor sorunu.
Kuşkusuz ki, ekonomi-dışı zor, feodalizmin temelini oluşturmamakla birlikte, feodallerin ekonomik iktidarını pekiştirmeye yardım etmiştir; feodalitenin temeli, toprağın feodal mülkiyetinde bulunur.
2) Kolhozcu ocağının kişisel mülkiyeti sorunu. Ekonomi politik elkitabı taslağında "her kolhozcu ocağının, kişisel yararlanma için, bir inek, küçükbaş hayvanlar ve kümes hayvanları vardır" demek yanlış olurdu. Bilinir ki, gerçekte, inek, küçükbaş hayvanlar, kümes hayvanları vb. kişisel yararlanma konusu değildir, kolhozcu ocağın kişisel mülkiyetindedir. "Kişisel yararlanma" deyimi, herhalde tarımsal artelin örnek-tüzüğünden aktarılmıştır. Ama burada bir yanılgı vardır. Daha büyük bir özenle hazırlanmış olan SSCB Anayasası bu konuda başka şey söylemektedir; Anayasada deniliyor ki:
"Her kolhozcu ocağı, ... eve bitişik toprak üzerinde yardımcı bir ekonomiye, bir konuta, üretici hayvanlara, kümes hayvanlarına ve küçük tarım aletlerine sahiptir."
Kuşkusuz bu doğrudur.
Ayrıca, daha ayrıntılı olarak şöyle demek gerekir: her kolhozcunun kendisi, yerel koşullara göre birden şu kadar ineğe, (yerel koşullara göre saptanacak sayıda) şu kadar koyuna, keçiye, domuza ve sınırsız sayıda kümes hayvanına (ördek, kaz, tavuk, hindi) sahiptir.
Bu ayrıntıların yabancı ülkelerdeki yoldaşlarımız için büyük bir önemi vardır; bunlar, bizde kolektif tarım gerçekleşen" beri kolhoz ocağında Özel mülkiyet olarak özellikle nelerin kaldığını tam olarak bilmek istemektedirler.
3) Köylülerin eskiden toprak sahiplerine ödedikleri kira bedelleri ve toprak satın alışının gerektirdiği masraflar sorunu.
Elkitabı taslağında toprağın ulusallaştırılması sonucunda "köylülük, toprak sahiplerine ödediği -yılda hemen hemen 500 milyon ruble ("altın" olduğunu ekleyelim)- kiralardan kurtulmuştur" denmektedir. Bu sayıyı açıklamak gerekir, çünkü sanıyorum ki, bu, bütün [sayfa 100] Rusya'daki toprak kiralarını değil, yalnızca Rus illerinin çoğunluğunu kapsamaktadır. Şunu da gözönünde tutmak gerekir ki, Rusya'nın bazı çevre-bölgelerinde, kira, aynî olarak ödenmekteydi, görünüşe göre elkitabını yazanlar bunu hesaba katmamışlardır. Ayrıca şunu da unutmamak gerekir ki, köylülük, yalnızca kiradan değil, bir de yıllık toprak satm alınışı için gerekli harcamalardan kurtulmuştur. Elkitabı taslağında bu hesaba katılmış mıdır? Bana kalırsa, hayır; oysa hesaba katılması gerekirdi.
4) Tekellerin devlet aygıtı ile kaynaşması sorunu.
"Kaynaşma" (fusion) sözcüğü yerinde değildir. Bu terim, tekellerle devletin yakınlaşmasını yüzeysel ve tasvirî bir biçimde ifade etmektedir, ama devlet aygıtının tekellerle yalnızca kaynaşmasını değil, bağımlı hale girmesini doğuran bu yakınlaşmanın ekonomik anlamını ortaya koymamaktadır. Böyle olunca "kaynaşma" sözcüğünü atmak ve yerine "devlet aygıtının tekellere bağımlılığı" sözcüklerini koymak gerekirdi.
5) SSCB'nde makinelerin kullanılışı sorunu.
Elkitabı taslağında, "SSCB'nde topluma emek tasarrufu sağladıkları her durumda makineler kullanılır" denmektedir. Bu konunun, böyle ifade edilmemesi gerekir. Önce, SSCB'nde makineler her zaman topluma emek tasarrufu sağlamaktadır; bu yüzden SSCB'nde topluma emek tasarrufunda bulunmayan makine örneği tanımıyoruz. İkinci olarak, makineler emek tasarrufunda bulunmakla kalmayarak, üstelik, insanların çalışmasını kolaylaştırıyorlar, bu yüzden, bizim koşullarımızda, kapitalist koşulların tersine olarak, işçiler, çalışmalarında seve seve makine kullanmaktadırlar.
Söylenmesi gereken şey şudur: makineler hiç bir yerde SSCB'nde olduğu kadar seve seve kullanılmazlar, çünkü topluma emek tasarruf ettirirler ve işçilerin çalışmalarını kolaylaştırırlar. Ve SSCB'nde işsizlik olmadığı [ için, işçiler, makineleri, ulusal ekonomide seve seve kullanırlar.
6) İşçi sınıfının kapitalist ülkelerdeki maddî durumu sorunu.
İşçi sınıfının maddî durumu sözkonusu olduğunda, genellikle üretimde çalışan işçiler akla gelmektedir, ama yedek ordu diye adlandırılan işsizler ordusunun, maddî durumu hesaba katılmamaktadır. İşçi sınıfının maddî durumunun bu şekilde incelenmesi doğru mudur? Değildir sanırım. Eğer işsizler, bir yedek [işçi] ordusu oluşturuyorlarsa, ve bunların emek-güçlerini satma dışında bir yaşama olanakları yoksa, işsizler, zorunlu olarak işçi sınıfından sayılmalıdırlar; böyle olunca da, onların sefil durumları, çalışan işçilerin durumu üzerinde kesenkes etkide bulunacaktır. Düşünceme göre, kapitalist ülkelerdeki işçi sınıfının maddî durumları saptandığı zaman, işsiz işçiler yedek ordusunun durumunu da hesaba katmak gerekmektedir.
7) Ulusal gelir sorunu.
Bence, elkitabı taslağına, kesinlikle ulusal gelir konusunda yeni bir bölüm eklenmelidir.
8) Sosyalizmin ekonomi politiğinin yaratıcıları, Lenin ve Stalin hakkında elkitabının özel bölümü sorunu.
Bence, "Sosyalizmin marksist öğretisi. Lenin ve Stalin tarafından sosyalizmin ekonomi politiğinin yaratılışı" bölümü kaldırılmalıdır. Bu bölüm elkitabında kesin olarak yararsızdır, çünkü yeni bir şey getirmemektedir ve yalnızca önceki bölümlerde daha çok ayrıntı ile söylenenleri zayıf bir şekilde yinelemektedir.
Öteki sorunlara gelince, Ostrovityanov, Leontiyev, Şepilov, Gatovski ve diğer yoldaşların "önerileri"ne ekleyecek gözlemlerim yoktur.
