LENİNİZMİN İLKELERİ - 6 - ULUSAL SORUN

LENİNİZMİN İLKELERİ

VI -ULUSAL SORUN

Bu konudan iki ana soruyu ele alacağım:

a) sorunun konuluşu;

b) ezilen halkların kurtuluş hareketi ve proleter devrim.

l Sorunun konuluşu. Son yirmi yıl içinde ulusal sorun çok önemli bir dizi değişikliklerden geçti. İkinci Enternasyonal dönemin­deki ulusal sorun ile Leninizm dönemindeki ulusal sorun bir ve aynı şey olmaktan çok uzaktır. Bunlar yalnızca kapsamları bakımından de­ğil, tam tersine iç karakterleri bakımından da birbirinden temelden ay­rılmaktadır.

Eskiden ulusal sorun genellikle, esas olarak "uygar" milliyetleri ilgilendiren dar bir sorunlar çemberi içinde kalırdı. İrlandalılar, Macar­lar, Polonyalılar, Finliler, Sırplar ve bazı başka Avrupa milliyetleri işte İkinci Enternasyonal önderlerinin yazgılarıyla ilgilendikleri, tam haklarına sahip olmayan halklar bunlardı. Ulusal baskının en kaba ve en zalim biçimlerine uğrayan Asya ve Afrika'nın on milyonlarca ve yüz milyonlarca halkı, genelde onların görüş alanı dışında kalırdı. Be­yazlar ile siyahları, "uygarlar" ile "uygar olmayanlar"ı bir tutmaya bir türlü karar verilemiyordu. Sömürgelerin kurtuluşu sorunundan dikkat­le kaçınan iki-üç anlamsız, sudan karar İkinci Enternasyonal önder­lerinin övünebildikleri her şey bundan ibaretti. Bugün, ulusal sorunda­ki bu ikiliğe ve yarım-gönüllülüğe artık son verilmiş gözüyle bakılma­lıdır. Leninizm, bu açık uygunsuzluğu, beyazlar ile siyahlar arasındaki, Avrupalılar ile Asyalılar arasındaki, emperyalizmin "uygar" ve "uygar olmayan" köleleri arasındaki bu ayrım duvarını yıktı ve böylece ulusal sorunu sömürgeler sorunuyla bağladı. Böylece ulusal sorun özel bir sorun, bir devletin iç sorunu olmaktan çıkıp, genel ve uluslararası bir sorun haline, bağımlı ülkelerin ve sömürgelerin ezilen halklarının em­peryalizmin boyunduruğundan kurtuluşu dünya sorunu haline geldi.

Eskiden ulusal sorun, reformist bir bakış açısıyla, ayrı, bağımsız bir sorun olarak; sermayenin iktidarı, emperyalizmin devrilmesi, pro­leter devrim genel sorunuyla bağlantısız bir sorun olarak ele alınırdı. Sömürgelerdeki kurtuluş hareketiyle doğrudan ittifak olmaksızın Av­rupa'da proletaryanın zaferinin mümkün olduğu, ulusal sorunun ve sö­mürgeler sorununun sessizce, "kendiliğinden", proleter devrimin ana­yolunun dışında, emperyalizme karşı devrimci mücadele olmaksızın çözülebileceği sessizce varsaydırdı. Şimdi bu devrim karşıtı görüşün maskesi düşürülmüş olarak görülmelidir. Leninizm tanıtlamış ve em­peryalist savaş ile Rusya'daki devrim doğrulamıştır ki, ulusal sorun an­cak proleter devrim ile bağlantı içinde ve proleter devrimin zemini üzerinde çözülebilir; Batı'daki devrimin zafer yolu, sömürgelerin ve bağımlı ülkelerin emperyalizme karşı kurtuluş hareketiyle devrimci it­tifaktan geçer. Ulusal sorun, proleter devrimi genel sorunun bir parça­sı, proletarya diktatörlüğü sorunun bir parçasıdır.

Sorun şudur: Ezilen ülkelerin devrimci kurtuluş hareketlerinin bağrında var olan devrimci olanaklar artık tükenmiş midir, tükenme­miş midir, ve eğer tükenmemişse, bu olanaklardan proleter devrim için yararlanmak, bağımlı ve sömürge ülkeleri emperyalist burjuvazinin bir yedek gücü olmaktan çıkarıp devrimci proletaryanın bir yedek gücü, onun müttefiki yapabilmek için gerekçeli bir umut var mıdır?

Leninizm bu soruya olumlu yanıt verir, yani ezilen ülkelerin ulu­sal kurtuluş hareketlerinin bağrında devrimci potansiyelin var olduğu görüşünü savunur ve bunlardan, ortak düşmanın devrilmesi için, em­peryalizmin devrilmesi için yararlanmanın mümkün olduğu görüşün­dedir. Emperyalizmin gelişme mekaniği, emperyalist savaş ve Rus­ya'daki devrim, Leninizmin bu konuda vardığı sonuçlan tamamıyla doğrular.

"Egemen" ulusların proletaryasının, ezilen ve bağımlı halkların ulusal kurtuluş hareketlerini destekleme, kararlılıkla ve aktif bir şekil­de destekleme zorunluluğu buradan çıkar.

Bu elbette ki, proletaryanın her ulusal hareketi her zaman ve her yerde, tek tek bütün somut durumlarda desteklemek zorunda olduğu anlamına gelmez. Burada sözkonusu olan, emperyalizmi sağlamlaştır­maya ve sürdürmeye yönelik hareketler değil, onu zayıflatmaya, devir­meye yönelik ulusal hareketlerin desteklenmesidir. Tek tek ezilen ül­kelerin ulusal hareketlerinin, proletarya hareketinin gelişmesinin çıkar­larıyla çatıştığı durumlar vardır. Kendiliğinden anlaşılır ki, böyle du­rumlarda bir destek sözkonusu olamaz. Ulusların haklan sorunu, so­yut, kendi içine kapalı bir sorun değil, tam tersine proleter devrimi ge­nel sorununun bir parçası, bütüne tabi ve bütünün bakış açısından gö­rülmek zorunda olan bir sorundur. Geçen yüzyılın kırklı yıllarında Marx, Polonyalıların ve Macarların ulusal hareketinden yana, Çeklerin ve Güney Slavların ulusal hareketine ise karşıydı. Neden? Çünkü Çek­ler ve Güney Slavları o sıralar "gerici halklar"dı, Avrupa'daki "Rus ön karakolları" idi, oysa Polonyalılar ve Macarlar mutlakiyete karşı mü­cadele eden "devrimci halklar" idi. Çünkü o sıralar Çeklerin ve Güney Slavlarımn ulusal hareketinin desteklenmesi, Çarlığın, Avrupa'daki devrimci hareketin en tehlikeli düşmanının dolaylı desteklenmesi de­mekti.

"Demokrasinin tek tek talepleri", diyor Lenin, "bunlardan biri ola­rak kendi kaderini tayin hakkı, mutlak birşey değildir, tam tersine, ge-nel-demokratik (şimdi: genel-sosyalist) dünya hareketinin küçük bir parçasıdır. Tek tek somut durumlarda parçanın bütünle çelişmesi mümkündür, o zaman parça atılmalıdır." (Bkz. Lenin, Bütün Eserler, C. 19, s. 319, Rusça.)

İşte tek tek ulusal hareketler sorununda, bu hareketlerin mümkün olan gerici karakteri sorununda durum budur; elbette ki yalnızca, bi­çimsel bakış açısından, soyut haklar bakış açısından değil, somut ola­rak, devrimci hareketin çıkarları bakış açısından bakıldığında.

Aynı şeyi, genelde ulusal hareketlerin devrimci karakteri için de söylemek gerekir. Ulusal hareketlerin muazzam çoğunluğunun kuşku götürmez devrimci karakteri, tıpkı tek tek bazı ulusal hareketlerin mümkün gerici karakterinin göreli ve kendine özgü olması gibi, göreli ve kendine özgüdür. Emperyalist baskı koşullan altında ulusal hare­ketlerin devrimci karakteri, harekette mutlaka proleter öğelerin yer al­ması gerektiğini; hareketin devrimci ya da cumhuriyetçi bir programa,demokratik bir temele sahip olması gerektiğini önşart koşmaz. Afganistan Emiri'nin Afganistan'ın bağımsızlığı için mücadelesi, Emir'in ve mücadele arkadaşlarının monarşist görüşlerine rağmen, nesnel olarak devrimci bir mücadeledir; çünkü bu mücadele emperyalizmi zayıflatmakta, parçalamakta ve onu baltalamaktadır; oysa örneğin Kerenski ve Tsereteli, Renaudel ve Scheidemann, Çernov ve Dan, Henderson ve Clynes gibi "çaresiz" demokratların ve "sosyalistlerin", "devrimcilerin" ve cumhuriyetçilerin emperyalist savaş sırasındaki mücadelesi gerici bir mücadele idi; çünkü (pratiklerinin sonucu) emperyalizmin şirin gösterilmesi, güçlendirilmesi ve emperyalizmin zaferiydi.

Aynı nedenlerle Mısırlı tüccarların ve burjuva aydınların Mısır'ın bağımsızlığı için mücadelesi, Mısır ulusal hareketinin önderlerinin burjuva kökenine ve burjuva toplumsal konumuna rağmen, nesnel olarak devrimci bir mücadele iken; İngiliz "İşçi" hükümetinin Mısır'ın bağımlı konumunu sürdürmek için mücadelesi, bu hükümetin üyelerinin proleter kökeni ve proleter toplumsal konumuna rağmen, bunların sosyalizmden "yana" olmalarına rağmen, aynı nedenlerden ötürü gerici bir mücadeledir. Hindistan ve Çin gibi, kurtuluş yolunda her adımları biçimsel demokrasinin taleplerine pek uymasa bile, emperyalizme indirilen güçlü bir balyoz darbesi olan, yani hiç kuşkusuz devrimci bir adım olan daha başka, daha büyük sömürge ve bağımlı ülkelerin ulusal hareketinden söz bile etmiyorum.

Lenin, ezilen ülkelerin ulusal hareketinin biçimsel demokrasi bakımından değil, tam tersine emperyalizme karşı genel mücadele bilançosundaki gerçek sonuçları bakımından değerlendirilmesi gerektiğini, yani "soyutlanarak değil, tam tersine dünya ölçüsünde" değerlendirilmesi gerektiğini söylerken haklıydı (Bkz. Lenin, Bütün Eserler, C. 19, s. 318, Rusça).

2 Ezilen halkların kurtuluş hareketi ve proleter devrim. Ulusal sorunu çözerken Leninizm şu önermelerden yola çıkar:

a) Dünya iki kampa ayrılmıştır: mali sermayeyi ellerinde tutan ve dünya nüfusunun muazzam çoğunluğunu sömüren bir avuç uygar ulusların kampı; ve bu çoğunluğu oluşturan, sömürgelerin ve bağımlı ülkelerin ezilen ve sömürülen halklarının kampı;

b) mali sermaye tarafından ezilen ve sömürülen sömürgeler ve bağımlı ülkeler, emperyalizmin çok büyük bir yedek gücünü ve çok önemli bir güç kaynağını oluşturur;

c) bağımlı ve sömürge ülkelerdeki ezilen halkların emperyalizme karşı devrimci mücadelesi, onların baskıdan ve sömürüden kurtulmalarının biricik yoludur;

d) en önemli sömürge ve bağımlı ülkeler, şimdiden ulusal kurtuluş yolunu tutmuşlardır; bu, kaçınılmaz olarak, dünya kapitalizminin bunalımına yol açacaktır;

e) gelişmiş ülkelerdeki proletarya hareketinin ve sömürgelerdeki ulusal kurtuluş hareketinin çıkarları, devrimci hareketin bu iki türünün ortak düşmana karşı, emperyalizme karşı bir ortak cephede birleşmesini gerektirmektedir;

f) ortak devrimci bir cephe oluşturulup sağlamlaştırılmadan, gelişmiş ülkelerde işçi sınıfının zaferi ve ezilen halkların emperyalizmin boyunduruğundan kurtuluşu olanaksızdır;

g) ortak devrimci bir cephenin oluşturulması, ezilen halkların "anavatan" emperyalizmine karşı kurtuluş mücadelesi; ezen ulusun proletaryası tarafından doğrudan ve kararlılıkla desteklenmeksizin olanaksızdır, çünkü "başka halkları ezen bir halk özgür olamaz" (En-gels);

h) bu destek, ulusların ayrılma hakkı, bağımsız devlet olarak var olma hakkı şiarının yüce tutulması, savunulması ve gerçekleştirilmesi demektir;

i) bu şiar gerçekleştirilmeksizin, ulusların, tüm dünyada sosyalizmin zaferinin maddi temelini oluşturan yekpare dünya pazarı içinde birleşmelerini ve işbirliğini sağlamak olanaksızdır;

k) bu birlik, halkların karşılıklı güveni ve kardeşçe ilişkileri temelinde oluşan yalnızca özgür bir birlik olabilir.

Buradan, ulusal sorunda iki yan, iki eğilim ortaya çıkar: emperyalist zincirlerden siyasi kurtuluş ve bağımsız ulusal devlet kurma eğili­mi bu, emperyalist baskı ve sömürge sömürüsü temelinde ortaya çı­kan bir eğilimdir; ve ulusların iktisaden birbirlerine yaklaşmaları eğili­mi bu, dünya pazarının ve dünya iktisadının oluşmasından ortaya çı­kan bir eğilimdir.

"Gelişmekte olan kapitalizm", der Lerıin, "ulusal sorunda iki tarihi eğilim tanır. Birinci eğilim: Ulusal yaşantının ve ulusal hareketlerin uyanışı, her türlü ulusal baskıya karşı mücadele, ulusal devletlerin ya­ratılması. İkinci eğilim: Uluslararasmdaki çok çeşitli bağların gelişme­si ve çoğalması, ulusal çitlerin yıkılması, sermayenin, genelde iktisadi yaşamın, siyasetin, bilimin vs. uluslararası birliğin yaratılması. Her iki eğilim de kapitalizmin evrensel yasasıdır. Birincisi kapitalist gelişme­nin başlangıç aşamasında ağır basar; ikincisi olgunlaşmış, sosyalist topluma dönüşmeye doğru yol alan kapitalizmi belirler." (Bkz. Lenin, Bütün Eserler, C. 18, s. 166, Rusça.)

Emperyalizm açısından bu iki eğilim, uzlaşmaz çelişkilerdir; çün­kü emperyalizm, sömürgeleri sömürmeksizin ve onları şiddet yoluyla "yekpare bütün"ün çerçevesi içinde tutmaksızın yaşayamaz; çünkü emperyalizm yalnızca, onlar olmaksızın genelde düşünülemeyecek olan ilhaklar ve sömürge fetihleri yoluyla ulusları birbirine yaklaştıra­bilir.

Buna karşılık komünizm için ise bu iki eğilim, bir ve aynı şeyin, ezilen halkların emperyalizmin boyunduruğundan kurtuluşu davasının iki yönüdür; çünkü komünizm, halkların yekpare dünya iktisadında birleştirilmelerinin ancak karşılıklı güven ve özgür anlaşma temelinde mümkün olduğunu bilir, halkların özgür bir birliğinin yaratılması yo­lunun, sömürgeleri "yekpare" emperyalist "bütün"den ayrılmasından, onların bağımsız devletlere dönüşmesinden geçtiğini bilir.

Egemen ulusların (İngiltere, Fransa, Amerika, İtalya, Japonya vb.) kendi emperyalist hükümetlerine karşı mücadele etmek istemeyen; "kendi" sömürgelerinin ezilen halklarının baskıdan kurtulma, devlet olarak ayrılma mücadelesini desteklemek istemeyen "sosyalistlerinin" büyük güç şovenizmine karşı inatçı, sürekli ve kararlı mücadele zorun­luluğu bundan ötürüdür.

Bu mücadele olmaksızın, egemen ulusların işçi sınıfını hakiki en­ternasyonalizm ruhuyla, bağımlı ülkelerin ve sömürgelerin emekçi kit­lelerine yakınlaşma ruhuyla, proletarya devrimine gerçekten hazırlan­ma ruhuyla eğitmek düşünülemez. Eğer Rus proletaryası, eski Rus im­paratorluğunun ezilen halklarının sempatisine ve desteğine sahip ol­masaydı, Rusya'da devrim zafere ulaşmazdı ve Kolçak ve Denikin ye­nilmezdi. Ama bu halkların sempati ve desteğini kazanmak için o, her-şeyden önce, Rus emperyalizminin zincirlerini parçalamak ve bu halk­ları ulusal baskıdan kurtarmak zorundaydı. Aksi takdirde, Sovyet ikti­darını sağlamlaştırmak, hakiki enternasyonalizmi sağlamak Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği adını taşıyan ve halkların yekpare bir dünya iktisadındaki gelecekteki birliğinin yaşayan örneği olan, halkla­rın işbirliğinin büyük örgütünü yaratmak olanaksız olurdu.

Kendi ulusal dargörüşlülüklerini aşmak istemeyen ve kendi ülke­sinin kurtuluş hareketi ile egemen ülkelerin proletarya hareketi arasın­daki bağıntıyı kavramayan ezilen ülkelerin sosyalistlerinin ulusal içe kapanıklığına, dargörüşlülüğüne ve yalıtıklığına karşı mücadele zorun­luluğu bundan ötürüdür.

Bu mücadele olmaksızın, ezilen ulusların proletaryasının bağım­sız bir siyaset izleyebilmesi ve ortak düşmanın devrilmesi için müca­delede, emperyalizmin devrilmesi için mücadelede egemen ülkelerin proletaryasıyla sınıf dayanışmasını gerçekleştirebilmesi düşünülmezdi; Bu mücadele olmaksızın, enternasyonalizm olanaksız olurdu.

Egemen ulusların ve ezilen ulusların emekçi kitlelerini devrimci enternasyonalizm ruhunda eğitmenin yolu budur.

İşçilerin enternasyonalizm ruhunda eğitilmesine ilişkin komüniz­min ikili görevi hakkında Lenin şunları söylüyor:

"Bu eğitim... büyük, ezen uluslar ve küçük, ezilen uluslar, ilhak eden ve ilhak edilen uluslar için somut olarak birbirinin aynı olabilir mi?

Elbette ki olamaz. Ortak hedefe; tam hak eşitliğine, bütün ulusla­rın en sıkı yakınlaşmasına ve sonra da kaynaşmasına giden yol; örne­ğin tıpkı bir kitap sayfasının ortasında bulunan bir noktaya giden yo­lun; sayfanın bir kenarından sola doğru, karşı kenarından ise sağa doğ­ru gitmesi gibi, burada da elbette çeşitli somut yollardan geçecektir. Büyük, ezen, ilhakçı bir ulusun bir sosyal-demokratı, bir yandan ge­nelde ulusların kaynaşmasını savunurken, 'kendi' Nikolaus H'sinin, 'kendi' Wilhelm, George, Poincare vs.sinin de küçük uluslarla (ilhak­lar yoluyla) kaynaşmasından yana olduğunu bir an bile unutursa, Nikolaus II Galiçya ile 'kaynaşmaktan' yanadır, Wilhelm II Belçika ile 'kaynaşmaktan' yanadır vs., böylesi bir sosyal-demokrat teoride gülünç bir doktriner, pratikte ise emperyalizmin bir suç ortağı olur.

Ezen ülkelerdeki işçilerin enternasyonalist eğitiminin ağırlık nok­tasında, kayıtsız koşulsuz, ezilen ülkelerin ayrılma özgürlüğünü propa­ganda etmek ve savunmak zorundadır. Bu olmaksızın enternasyona­lizm olmaz. Bu propagandayı yapmayan bir ezen ulusun her sosyal-demokratını, emperyalist ve alçak saymak hakkımız ve görevimizdir. Sosyalizmin gerçekleşmesinden önce ayrılma olayı binde bir olayda bile mümkün ve 'gerçekleştirilebilir' olsa da, bu mutlak bir taleptir...

Öte yandan, küçük bir ulusun sosyal-demokratı, ajitasyonunda ağırlık noktasını genel formülümüzün ikinci kelimesine vermelidir: ulusların 'özgür birliği'. O, bir enternasyonalist olarak yükümlülükle­rini zedelemeksizin, hem kendi ulusunun siyasi bağımsızlığından, hem de komşu devlet X, Y, Z, vs.ye katılmasından yana olabilir. Ama o, her durumda, ulusal dargörüşlülüğe içe kapanıklığa ve yalıtıklığa karşı, ve bütünün ve genelin hesaba katılması, parçanın çıkarlarının, bütünün çıkarlarına tabi kılınması için mücadele etmelidir.

Sorunu derinlemesine incelememiş kişiler, ezen ulusların sosyal-demokratları 'ayrılma özgürlüğü' üzerinde ısrar ederken, ezilen ulus­ların sosyal-demokratlarm 'birleşme özgürlüğü' üzerinde direnmeleri­nin 'çelişkili' olduğunu düşünüyorlar. Ama üzerinde biraz düşününce, enternasyonalizme ve ulusların kaynaşmasına giden bir başka yol, verili durumdan bu hedefe giden bir başka yol olmadığı ve olamaya­cağı görülecektir." (Bkz. Lenin, Bütün Eserler, C. 19, s. 324-326, Rusça.)

VII STRATEJİ VE TAKTIK