İHANETE GİDEN YOL - Devrimciler Arasında İsyan - ÜÇÜNCÜ KİTAP
ÜÇÜNCÜ KİTAP Rusya'nın Beşinci Kolu
ON BEŞİNCİ BÖLÜM
İHANETE GİDEN YOL /. Devrimciler Arasında İsyan
Hitler'in Almanya'da iktidarı ele geçirdiği andan itibaren, uluslara¬rası karşı devrim, Nazilerin dünyayı ele geçirme planının ayrılmaz bir parçası haline geldi. Hitler, her ülkede, onbeş yıldır dünyanın her yanında örgütlenmekte olan karşı devrim güçlerini harekete geçirdi. Bu güçler artık, Nazi Almanyasının Beşinci Koluna, ihanet, casusluk ve terör örgütlerine dönüştürülmüşlerdi. Bu Beşinci Kollar Almanya Wehrmachtinin gizli öncüleriydi.
Bu Beşinci Kolların en kuvveüi ve en önemlilerinden biri de Sov¬yetler Birliği'nde faaliyet gösteriyordu. Başında ise tarihin belki de en seçkin siyasi döneği vardı.
Bu adamın adı Leon Troçki'ydi.
Leon Troçki, daha Üçüncü Reich doğarken, Sovyetler Birliği'nde önemli güçlere sahip bir uluslararası anti-Sovyet komplonun lideriydi. Sürgünde bulunan Troçki, Sovyet Hükümeti'nin devrilmesini, kendisi¬nin Rusya'ya dönüşünü ve bir zamanlar neredeyse yakalamak üzere bu¬lunduğu kişisel iktidarını kurmayı planlıyordu.
Winston Churchill, Büyük Çağdaşlar'da. "Bir zamanlar Troçki, Romanofların boş tahtına çok yakındı," diye yazıyordu.
1919-1920'de dünya basını Troçki'yi "Kızıl Napolyon" diye ad¬landırıyordu. Troçki, Savaş Komiseri'ydi. Uzun, gösterişli bir askeri palto giymiş, parlak çizmeleri, kalçasında otomatik bir tabancayla Troçki, cepheleri dolaşarak Kızıl Ordu askerlerine ateşli söylevler ve¬riyordu. Zırhlı bir treni kişisel karargahına dönüştürdü ve etrafına özel üniformalı, silahlı bir muhafız aldı. Ordu Komutanlığı'nda, Bolşevik Parti'de ve Sovyet Hükümeti'nde kendi hizbini kurmuştu. Tröçki'nin vagonu, Tröçki'nin muhafızı, Torçki'nin konuşmaları, Tröçki'nin yüz haüarı -sık ve kabarık siyah saçları, küçük sivri siyah sakalı ve parla¬yan kıskaç gözlüklerinin ardındaki fıldır fıldır gözleri- dünyaca meşhurdu. Avrupa'da ve Birleşik Devletler'de, Kızıl Ordu'nun zaferleri, "Tröçki'nin önderliğine" bağlanıyordu.
Moskova'daki gösterişli kitle toplantılarından birine hitap et¬mekte olan Savaş Komiseri Troçki'yi, ünlü Amerikalı dış muhabir Isaac F. Marcosson şöyle tanımlıyordu:--180
Troçki, aktörlerin iyi bir giriş adını verdikleri tarzda ortaya çıktı... biraz gecikmeyle ve uygun psikolojik anda, yan tarafta be¬lirdi ve hızlı adımlarla Rusya'daki bütün toplantılarda konuşmacılara sunulan küçük kürsüye doğru yürüdü.
O sahneye çıkmadan önce bile dinleyici kalabalığında bir bekleyiş ürpertisi vardı. "Troçki geliyor," mırıltısını duyabilirdi¬niz...
Sesi kürsüde gür, derin ve etkili idi. Çekiyor ve itiyordu; ha¬kim oluyor ve despotça hükmediyordu. Arzusu saf ve neredeyse ilkeldi -çok güçlü bir insan motoruydu. Dinleyicilerinin kulak¬larını bir sözcük şelalesiyle dolduruyordu, böylesini hiç duy¬mamıştım. Öne çıkan yanı, kibir ve küstahlıktı.
1929'da Sovyetler Birliği'nden dramatik bir biçimde sınırdışı edi¬lişinden sonra, dünyanın her yanındaki anti-Sovyet unsurlar tarafından, Leon Troçki'nin adı ve kişiliği etrafında bir efsane oluşturuldu. Bu ef¬saneye göre, Troçki, "Rus Devriminin Bolşevik Lideri" ve "Lenin'e il¬ham veren kişi, onun en yakın çalışma arkadaşı ve manüki halefi" idi.
Fakat 1917 Şubatında, Çarlığın çöküşünden bir ay önce, Lenin şunları yazıyordu: ~
Troçki adı şunları ifade ediyor. Sol söylem ve solun amacına karşı sağla blok.
* Hazreti İsa'ya ihanet eden öğrencisinin adı -ç.n-
1 işte Lenin'in, Troçki'ye ve Rus devrimi içerisindeki faaliyetlerine ilişkin olarak belirli zamanlarda yaptığı öteki yorumlar:—
1911 "1903'te Troçki Menşevikti; 1904'te Menşeviklerden ayrıldı; 1905'te Menşeviklere geri döndü, 1906'da ultra devrimci sözlerle ortalıkta dolaşarak Menşeviklere sırt çevirdi... Troçki, bugün bir fraksiyonun, yarın da bir başkasının düşüncesini kendine maleder ve böylece kendisini her iki fraksiyo¬nun üstünde görür... Troçki'nin yalnızca kendi fraksiyonunu temsil ettiğini be¬lirtmeliyim."
1911 "Şişirme sözler sarfeden Troçki gibi insanlar..^ bugün çağın has¬talığıdırlar... Troçki'nin grubunu destekleyen, yalan ve işçileri aldatma politi¬kasını desteklemektedir... işçilerin gözlerini boyamak, Troçki'nin özel görevidir... Troçki'yle esasa ilişkin meseleleri tartışmak mümkün değildir, çünkü onun hiçbir görüşü yoktur... Onu en kaba tanımıyla bir diplomat olarak
Lenin, Troçki'ye Rus Devriminin "Yahuda"sı* diyordu.1 Hain doğulmaz, hain olunur. Benito Mussolini, Pierre Laval, Paul Joseph Goebbels, Jacques Doriot, Wang Çing-wei ve modem çağların öteki kötü şöhretli maceraperestleri gibi, Leon Troçki de kariyerine,anayurdunun devrimci hareketi içerisinde muhalif, aşırı solcu bir unsur olarak başladı.
Troçki adı takma isimdi. Asıl adı Lev Davidoviç Bronstein'dı ve 1879'da, Güney Rusya'da Kherson yakınında çiftçilikle geçinen ufak bir köy olan Yanovka'da orta sınıftan zengin bir ana babanın oğlu ola¬rak doğmuştu. îlk tutkusu yazar olmaktı.
Troçki, otobiyografisi Hayatım'da, "Yazarlar, gazeteciler ve sa¬natçılar benim gözümde her zaman ötekilerden daha çekici bir dünyayı, seçkin kişilere açık bir dünyayı temsil ediyorlardı," diyordu.
Genç Troçki işe bir oyunla başladı ve Odessa edebiyat salonlarında, yüksek topuklu çizmeleri, mavi sanatçı gömleği, başında yuvarlak bir hasır şapka ve siyah bir baston taşıyarak ortaya çıktı. Öğrenciyken, bir bohem radikaller grubuna katıldı. Onsekizinde sol yayın dağıtmaktan Çarlık polisince tutuklandı ve öteki yözlerce öğrenci ve devrimciyle birlikte Sibirya'ya sürüldü. 1902'de Sibirya'dan kaçtı ve yurtdışına git¬ti; yaşamının büyük bölümünü burada, Avrupa başkentlerindeki Rus emigrğs ve kozmopolit sosyalisüeri arasında ajitatörlük ve komplocu-luk yaparak geçirdi.
ancak teşhir ederiz."
1912 "Bu blok, ilkesizlik, ikiyüzlülük ve lafazanlıktan oluşmaktadır... Troçki'nin bunları örttüğü devrimci sözler, ona hiçbir şey kaybettirmiyor ve ona hiç bir sorumluluk yüklemiyor."
1914 "Rusya'da Marksist akıma eskiden katılmış olanlar, Troçki'nin kişiliğini iyi bilirler ve onlara bundan sözetmeye değmez. Fakat yeni işçi kuşağı onu tanımaz ve ondan sözetmemiz gerekir... Bu tipler, Rusya'daki kitle¬sel işçi hareketi'nin henüz durgun olduğu dünün tarihsel yapılarının parçalan ol-malan bakımından tipiktirler.
1914 "Troçki Yoldaş, şimdiye dek Marksizme ilişkin tek bir ciddi sorunda dahi asla kesin bir fikre sahip olmamıştır; her zaman şu ya da bu farklılığın yarattığı bölünmeye sokulmuş ve bir taraftan ötekine yalpalayıp durmuştur."
1915 "Troçki... her zaman olduğu gibi, sosyal şovenlerle ilkesel olarak tamamen ayn görüştedir, fakat pratikte onlarla her şeyde uyuşmaktadır."
1903'ün ilk birkaç ayında Troçki, Lenin'in Londra'da sürgünde çıkardığı Marksist Iskra gazetesinin yazıkurulu üyesiydi. O yaz Rus Marksist hareketinde gerçekleşen Menşevik-Bolşevik bölünmesinin ardından Troçki, Lenin'in siyasi muhalifleri Menşeviklere katıldı. Troçki'nin edebi yeteneği, parlak hitabeti, etkili kişiliği ve rol yapma hüneri, ona kısa sürede en parlak genç Menşevik ajitatör olma ününü kazandırdı. Brüksel, Paris, Liege, İsviçre ve Almanya'daki radikal Rus öğrenci gruplarını dolaşarak Lenin'e ve Çarlığa karşı mücadeleye
önderlik etmek için disiplinli, üst düzeyde örgütlenmiş bir devrimci parti isteyen öteki Bolşeviklere saldırdı. Troçki, 1904'te yayınlanan Siyasal Görevlerimiz başlıklı broşürde, Lenin'i Rus radikallerine "kışla rejimini" empoze etmeye çalışmakla suçladı. Genç Troçki, daha sonra¬ları Stalin'e karşı saldırılarında kullanacağı dille şaşırtıcı bir benzerlik taşıyan bir söylem kullanarak, Lenin'e "partimizin gerici kanadının li¬deri" suçlamasını getirdi.
1905'te, Çarlığın Rus-Japon Savaşinda uğradığı bozgunun ardından^ işçiler ve köylüler tamamlanamayan "ilk" Rus devriminde ayak¬landılar. Troçki alelacele Rusya'ya döndü ve Menşeviklerin denetimin¬deki St. Petersburg Sovyeti'nin önde gelen üyelerinden biri oldu. Telaşlı entrika, yoğun siyasal çatışma ve yakın iktidar duygusu or¬tamında Troçki tam havasını bulmuştu. Yirmialtı yaşında bu deney¬den, kendisinin kaderinin Rus devriminin lideri olmak olduğu kanısına vararak çıktı. Troçki daha o zaman, "kaderinden" ve "devrimci sezgisin¬den" söz ediyordu. Yıllar sonra Hayatımda şunları yazıyordu:--
Rusya'ya 1905 Şubatında geldim; öteki emigre liderler ekime, kasıma kadar gelmediler. Rus yoldaşlar arasında, kendile¬rinden bir şeyler öğrenebileceğim hiç kimse yoktu. Aksine, öğretmen konumunda ben olmalıydım... Ekim ayında, dev girda¬ba paldır küldür daldım, ki bü, kişisel anlamda, güçlerim için en büyük deney oldu. Kararların ateş altında verilmesi gerekiyordu. Burada bu kararlara çok net bir biçimde vardığımı söylemeden ede¬meyeceğim... Çıraklık yıllarımın sona ermiş olduğunu fiziki ola¬rak hissediyordum... Sonraki yıllarda bir öğrencinin değil, bir ustanın öğrendiği gibi öğrendim... Sezgi olmadan hiçbir büyük işi yapmak mümkün değildir... 1905 olaylarının bendeki bu dev¬rimci sezgiyi ortaya çıkardığına ve daha sonraki yaşamımda onun güvenilir desteğine dayanmamı sağladığına inanıyorum... Bir bütün olarak siyasal durumu ve devrimci perspektiflerimi değer¬lendirdiğimde, kendimi, vicdanen, hiçbir ciddi yargısal hata ile suçlayamam.
1905 devriminin yenilgisinden sonra, tekrar yurtdışına çıkan Troçki, Viyana'da kendi siyasal karargahını kurdu ve Lenin'i "diktatör adayı" olmakla suçlayarak, kendi hareketini oluşturmak ve kendisini "dev¬rimci enternasyonalist" olarak tanıtmak için bir propaganda kampan¬yası başlattı. Troçki, Viyana'dan durup dinlenmeksizin Romanya,İsviçre, Fransa, Türkiye'ye giderek taraftar kazandı ve Avrupalı sosya¬listler ve solcu radikallerle önemli ilişkiler kurdu. Troçki, Rus emigre Menşevikler, Sosyalist Devrimciler ve bohem aydınlar arasında, yavaş yavaş ve inatla, kendisini, Rus devrimci hareketinde Lenin'in baş raki¬bi olarak kabul ettirdi.
Troçki, 23 Şubat 1913'te Rus Menşevik Lideri Tşcidze'ye yazdığı gizli bir mektupta, "Bugün Leninizmin yapısı tamamen yalanlar üzerine kurulmuştur ve kendi parçalanmasının zehirli tohumunu taşımaktadır," diyordu. Troçki, Menşevik dostuna, devamla, kendisine göre Lenin'in, olsa olsa, "Rus işçi hareketindeki her gerilikten profes¬yonelce yararlanan biri" olduğunu söylüyordu.
1917 Martında Çarlık rejimi yıkıldığında Troçki, New York City'de dostu ve Lenin'in muhalifi bir gözlemcinin "deri ceketli sarışın Makyavelli" diye tanımladığı aşırı solcu Rus emigre siyaset adamı Nikolaj Buharinie birlikte çalışarak Novy Mir (Yeni Dünya) adlı bir radikal Rus gazetesi çıkarmaktaydı.2 Troçki alelacele Rusya'ya gitmek için rezervasyon yaptırdı. Kanada makamları Halifax'ta kendisini tutuk-layınca yolculuğu kesintiye uğradı. Bir ay cezaevinde tutulduktan sonra Rus Geçici Hükümeti'nin talebi üzerine serbest bırakddı ve Petrograd'a gitmek üzere gemiye bindi.
2 Troçki, Birleşik Devletlere, 1916 sonbaharı sonlarında Fransa'dan sımrdışı edi¬lişinin ardından, Çarın düşüşünden sadece iki ay önce gelmişti. Buharin ise Birleşik Devletlere, ondan önce, Avusturya'dan gelmişti.
3 Anılarının bulunduğu İngiliz Ajanı'nda Bruce Lockhart, İngiliz Hükümeti'nin başlangıçta Troçki'ye karşı davranışında ciddi bir hata yaptığı şeklindeki düşüncesini ifade eder. Lockhart şöyle yazar: "Troçki'ye karşı akıllıca davran¬mamıştık. Birinci devrim sırasında o, Amerika'da sürgündeydi. O zamanlan ne Menşevik ne de Bolşevikti. Lenin'in Troçkist dediği şeydi -yani bir bireyci ve bir oportünist. Sanatçı mizaçlı ve tartışılmaz bir fiziki cesarete sahip bir dev¬rimci olarak, asla iyi bir parti adamı olmadı ve olamazdı da. Birinci devrimden önceki tavn, Lenin'in şiddetli suçlamasına hedef olmuştu. 1917 ilkbaharında, Kerenski, İngiliz Hükümeti'nden Troçki'nin Rusya'ya dönüşünü kolaylaştırması talebinde bulundu..^ Rusya'ya karşı her zaman aldığımız tavırda olduğu gibi, fe¬laket getirici yetersiz -önlemler aldık. Troçki'ye bir cani gibi davranıldı. Hali¬fax'ta ...cezaevine kapatıldı... Sonra şiddetli nefretini uyandırmış olarak, Rus¬ya'ya dönmesine izin verdik."
İngiliz Hükümeti Troçki'nin Rusya'ya dönmesine izin verme ka¬rarı almıştı. İngiliz ajanı Bruce Lockhartin anılarına göre, İngiliz İstihbarat Servisi, "Troçki ile Lenin arasındaki anlaşmazlık"tan yararla¬nabileceğine inanıyordu.3
Troçki, Petrograd'a Mayıs ayında vardı. İlk önce kendine ait bir devrimci parti -eski émigré ve farklı radikal partilerdeki aşın solcu un¬surlardan oluşan bir blok- kurmaya çalıştı. Fakat, kısa bir süre sonra Troçki'nin hareketinin geleceğinin olmadığı ortaya çıktı. Bplşevik Par¬ti, devrimci kitlelerin desteğine sahipti.
İ917 Ağustosunda Troçki sansasyonel bir siyasi takla attı. Le-nin'e ve Bolşeviklere karşı ondört yıllık bir muhalefetten sonra, Troçki Bolşevik Parti'ye üye olmak için başvuniu.
Lenin, Troçki'ye ve onun kişisel ihtiraslarına karşı tekrar tekrar uyarıda bulunmuştu; fakat şimdi bir Sovyet Hükümeti kurmak için ve¬rilen canalıcı mücadele içerisinde Lenin'in politikası, tüm devrimci fraksiyon, grup ve partilerin birleşik cephesini gerektiriyordu. Troçki de büyücek bir grubun sözcüsüydü. Rusya dışında onun adı, Lenin hariç öteki Rus devrimcilerinden daha iyi biliniyordu. Üstelik Troçki'nin hatip, ajitatör ve örgütçü olarak emsalsiz yetenekleri Bolşevikler yararına kullanılabilirdi. Troçki'nin Bolşevik Parti'ye üyelik başvurusu kabul edildi.
Troçki'nin, Bolşevik Parti'ye girişi görülmeye değerdi. Partiye kendisiyle birlikte muhalif solculardan oluşan bütün o karmakarışık ta¬raftarlarını da getirdi. Lenin'in şaka yollu söylediği gibi, bu, "büyük güç"le anlaşmaya varmak gibiydi.
Troçki, 1905'te ilk devrimci çıkışını yaptığı Petrograd Sovye-ti'nin başkanı oldu. Bu mevkiyi daha sonraki belirleyici günlerde de elinde tuttu. İlk Sovyet Hükümeti, Bolşevik, SoTSosyalist Devrimci ve eski Menşeviklerin koalisyonu olarak kurulduğunda, Troçki Dışişleri Komiseri oldu. Yabancı dilleri iyi bilmesi ve yabancı ülkelere ilişkin geniş bilgisi onu bu göreve uygun hale getirdi.
2. Sol Muhalefet
4 Troçki'nin Dışişleri Komiseri olarak Brest-Litovsk Banşı krizi sırasındaki oportünist faaliyetleri için bakınız sayfa 33.
Dışişleri Komiserliği görevinden alınışının ardından Troçki, Brest-Litovsk'da Lenin'e muhalefet etmesinin hata olduğunu açıkça kabullendi ve tekrar Lentn'le koşulsuz birlikte çalışmayı önerdi. Troçki'ye örgütçülük ve hitabet yetenekle-rine uygun görünen yeni bir görev verildi. Savaş Komiserliği'ne atandı. Kızıl Ordu'nun askeri stratejisi ve pratik önderliği esas olarak Stalin, Frunze, Voroşilov, Kirov, Şors ve Budyenny gibi kişilerin elindeydi. Çevresini alan birkaç eski Çarlık "Uzmam"mn tavsiyelerine güvenen Savaş Başkanı Troçki, Bolşevik Merkez Komitesinin askeri kararlarına ardı ardına karşı çıktı ve yet¬kisini belirgin bir biçimde aştı. Pek çok kere, Troçki'nin, cephedeki otokratik tavrına itiraz eden önde gelen Bolşevik askeri temsilcileri kurşuna dizmesini, ancak Merkez Komitesinin doğrudan müdahalesi engelledi.
Troçki, başlangıçta Dışişleri Komiseri ve sonradan da Savaş Komiseri olarak, Bolşevik Parti içerisindeki sol muhalefetin başta ge¬len sözcüsüydü.4
Muhalifler sayısal olarak az olmalarına rağmen yetenekli konuşmacı ve örgütçüydüler. Yurtdışında ve Rusya'daki Menşevikler ile Sosyalist Devrimciler arasında yaygın bağları vardı. Devrimden sonraki ilk günlerde orduda, kordiplomatikte ve devlet yürütme kurumlarında önemli mevkiler elde ettiler.
1919 yazında, Troçki, Kolçak'ın amk doğuda tehlike oluşturmadığım söyleyerek, Kızıl Ordu kuvvetlerini güneyde Denikin'e karşı savaşa kaydırma önerisini getirdi. Stalin, bunun, Kolçak'a çok ihtiyaç duyduğu soluklanma ve ordusunu yeniden organize ve teçhiz etme ve yeni bir saldın başlatma fırsatı verebileceğine işaret etti. Stalin, Merkez Komitesi askeri temsilcisi olarak şu açıklamayı yaptı: "Fabrikalan ve demiryolu ağı ile Urallar Kolçak'ın eline bırakılmamalıydı, çünkü orada büyük çiftçileri kolaylıkla etrafında toplayabilir ve Volga'ya doğru ilerleyebilirdi." Troçki'nin planı Merkez Komitesi tarafından reddedildi ve o da sonunda Kolçak'ın nihai olarak yenildiği doğudaki savaşta başkaca rol almadı.
1919 sonbahannda Troçki Denikin'e karşı bir savaş planı yaptı. Planı, karşı-devrimci Kazak gruplanyla dolu, hemen hemen hiç yolu bulunmayan Don step¬leri içinden yürüyüşü öngörüyordu. Merkez Komitesi tarafından Güney Cephe-si'ne gönderilmiş bulunan Stalin, Troçki'nin planına karşı çıktı ve onun yerine Kızıl Ordu'nun, yoğun bir demiryolu şebekesinin, kömür rezervlerinin ve sem¬patizan işçi sınıfının bulunduğu Donets Havzasından ilerlemesini önerdi. Sta-lin'in planı Merkez Komitesi tarafından kabul edildi. Troçki, Güney Cephe-si'nden, alındı, güneydeki operasyonlara müdahale etmemesi emredildi ve kendisine Güney Cephesi'nin sınır çizgisini geçmemesi "tavsiye edildi." Deni-kin, Stalin planı sayesinde yenildi.
Savaş Komiseri Troçki'nin en yakın dostu, Kolçak'a karşı Troçki'yle birlikte başkomutanlık eden eski Çarlık subayı Albay Vatzelis'di. Sovyet yetkilileri, Vatzetis'in Kızri Ordu Yüksek Komutanlığına karşı entrikalara bulaştığını açığa çıkardılar. Vatzetis bu görevden alındı. Troçki, Hayalım'da, eski dostu için şu tuhaf mazereti getiriyordu." ...Vatzetis, aklına estikçe Komiserler Sovyeti ve Merkez Yürütme Komitesi yokmuşçasına emirler verirdi... kuşkulu plan ve bağlantılardan dolayı suçlandı ve atılması gerekti, fakat aslında suçlamalar hiç de ciddi değildi. Belki adam yatmadan önce Napolyon'un biyografisini okuyor ve iki üç genç subaya gizlice tutkulu düşlerinden sözediyordu."
Troçki, muhalefet liderliğini öteki iki muhalif radikalle pay¬laşıyordu; "Sol Komünistler" denen grubun başını çeken ince yapılı, sansın, kendini "Marksist İdeolog" diye nitelendiren Nikolay Buharin ve Troçki'nin kayınbiraderi Leo Kamenev'le birlikte kendi grubu "Zi-novyevistler"e önderlik e'den iriyan, hitabet yeteneğine sahip solcu aji-tatör Grigori Zinovyev. Troçki, Buharin ve Zinovyev aralannda sık sık taktik sorunlar üzerine ve kişisel rekabet ve çatışan siyasal hırslar nedeniyle tartışıyorlardı, fakat tayin edici anlarda, Sovyet Hükümeu'nin denetimini elde etmek için ardarda yaptıklan girişimlerde güçlerini birleştiriyorlardı".
Troçki'nin taraftarları arasında şunlar da vardı: Ukraynalı zengin bir ailenin radikal oğlu olan ve Avrupa'da Troçki'nin etkisine giren Yuri Pyatakov; İsviçre'de Lenin'e karşı muhalefet sırasında Troçki'yle ilişki kuran parlak Polonyalı "solcu" gazeteci ve ajitatör Kari Radek; eski bir avukat ve hırslı Bolşevik Duma temsilcisi olan Nikolay Kres-tinski; Troçki'nin himayesinde Sovyet Dışişlerine giren genç kozmo¬polit radikal Grigori Sokolnikov; Bulgar asıllı olup, pek çok Avrupa ülkesinde yaşamış, Fransa'da tıp öğrenimi yapmış ve 1918'de Ukray-na'daki Sovyet ayaklanmasının önderlerinden biri olan, eskiden Rumen Sosyalistlerinin mali destekçiliğini yapan zengin ChristianRakovski.
Troçki, ayrıca Savaş Komiseri olarak, sert, kuvvetli askerlerden oluşan "liderlerine fanatik bir biçimde bağlı özel bir "Troçkist Mu¬hafız" grup kurmuştu. Troçki'nin askeri grubundaki ünlü üyelerden biri de, Moskova Askeri Garnizonu'nun bir sekseniki boyundaki, gözüpek komutanı Nikolay Muralov'du. Troçki'nin kişisel muhafızları İvan Smirnov, Sergey Mraçkovski ve Efraim Dreitzer'di. Kont Mirbach'ın katili eski Sosyalist Devrimci terörist Blumkin, Troçki'nin kişisel muhafızlarının başkanı oldu.5
5 1937 Nisanında, Troçki, katil Blumkin'le olan bağına ilişkin olarak şunları söylüyordu: "Savaş sırasında benim askeri sekreterliğimin üyesiydi ve benimle şahsen ilişkisi vardı... Geçmişi - çok olağanüstü bir geçmişi vardı. Sol Sosya¬list Devrimci Muhalefet üyesi idi ve Bolşeviklere karşı isyana katılmıştı. Al¬man Büyükelçisi Mirbach'ı öldüren oydu... Onu askeri sekreterliğime aldım ve ne zaman yiğit bir adama ihtiyacım olduysa, Blumkin hep emrimdeydi."
Troçki, aynı zamanda dostça davrandığı ve Bolşevik Partisi'nin sık sık yaptığı uyanlara rağmen önemli askeri mevkilere getirdiği bazı eski Çarlık subaylarıyla da ittifak halindeydi. Troçki'nin Polonya sefer¬berliği sırasında, 1920'de yakın bağlar kurduğu eski Çarlık subayı Mikhail Nikolayeviç Tuhaçevski, kendine özgü Napolyonvari tutkuları olan bir askeri liderdi.
Birleşik Sol Muhalefet'in amacı, Lenin'in ayağını kaydırıp yerini almak ve Sovyet Rusya'da iktidarı ele geçirmekti.
Beyaz Orduların ve müdahalenin yenilmesinden sonra Rus dev¬rimcileri şu büyük sorunla karşı karşıya kaldılar. Sovyet iktidarı nasıl sürdürülecekti? Troçki, Buharın ve Zinovyev, "geri Rusya'da sosyaliz¬mi inşa etmenin olanaksız olduğunu savunuyorlardı. Sol Muhalefet,, Rus devrimini bir "dünya devrimi" kaynağına, diğer ülkelerdeki dev¬rimcileri destekleyecek bir dünya üssüne dönüştürmek istiyordu. Le¬nin'in ve Stalin'in tekrar tekrar işaret ettiği gibi, üzerindeki "ultra dev¬rimci laf kalabalığı" kazındığında, Sol Muhalefet aslında vahşi bir iktidar mücadelesini, "bohem anarşizmi"ni ve Rusya içinde de Savaş Komiseri Troçki ve taraftarları yönetiminde askeri diktatörlüğü temsil ediyordu.
Sorun, 1920 Aralığındaki Sovyetler Kongresi'nde patlak verdi. 1920, Devrimin en soğuk, en fazla açlık çekilen ve önemli yılıydı. Kongre, Moskova'daki Sütunlu Salon'da toplandı. Şehir kardan mahsur kalmış, her yanı buz tutmuştu, açlık ve hastalık kol geziyordu. Yakıt krizinden dolayı ısıtılmayan büyük salonda Sovyet delegeler, posteki-lere, battaniye ve kürklere sarınmış, müthiş aralık soğuğunda titriyor¬lardı.
1918'de yaşamına neredeyse son verecek olan Fanya Kaplanin ze¬hirli mermilerinin tali etkilerinden dolayı hâlâ solgun ve sarsılmış du¬rumda olan Lenin, Sol Muhalefete yanıt vermek üzere kürsüye çıktı. Rusya'da hakim olan korkunç koşullardan söz etti. Ekonomik ve top¬lumsal yaşamı yeniden örgütlemenin "inanılmaz güçlükleri" ile başa çıkabilmek için ulusal birlik istedi. Katı "Savaş Komünizmi"ni kaldıran, Rusya'da özel ticaret ve kapitalizmi bir ölçüde yeniden kurart ve yeniden inşaya başlamak için yolu açan Yeni Ekonomik Politika'yı ilan etti. "Daha sonraki bir tarihte iki adım ileri atabilmek için" dedi Lenin, "bir adım geri gidiyoruz!"
Lenin, Yeni Ekonomik Politika'nın "geçici geri çekilmesi"ni ilan ettiğinde Troçki haykırdı: "Guguk kuşu Sovyet Hükümeti'nin sonunu ilan için öttü!"
Fakat Lenin, Sovyet Hükümeti'nin işinin daha yeni başladığına inanıyordu. Kongreye şöyle dedi:--
Ne zaman ki ülke elektriğe kavuşur, sanayi, tarım ve ulaştırma modern büyük ölçekli üretimin teknik temeline oturtu¬lur, zaferimiz ancak o zaman tam olur.
Kürsüde büyük bir Rusya haritası vardı. Lenin'in bir işaretiyle şaltere dokunuldu ve harita birden aydınlandı. Harita, Kongreye, Le¬nin'in ülkesinin geleceğini nasıl tasavvur ettiğini gösteriyordu. Hari¬tanın pek çok noktasında parlayan elektrik ışıklan, donmuş ve aç Sov¬yet delegelere, geleceğin enerji santrallannı, hidro elektrik barajlannı ve elektrik enerjisi akımlannın bir gün akarak eski Rusya'yı modern, sanayileşmiş bir sosyalist devlete dönüştüreceği öteki kapsamlı proje¬leri gösteriyordu. Soğuk, kalabalık salonda bir heyecan, alkış ve hayret uğultusu yükseldi.
Troçki'nin arkadaşı Kari Radek geleceğe ilişkin manzarayı kalın gözlüklerinin ardından seyretti, omuzlannı silkti ve fısıldadı: "Electro-fiction!"* Radek'in esprisi, Troçkist bir slogan oldu. Buharin, Lenin'in köylüleri ve işçileri, "Elektrikle ilgili ütopik gevezelikleri" ile aldat¬maya çalıştığını söyledi.
Sovyet Rusya'nın dışında, Troçki'nin Sosyalist ve Sol Komünist çevrelerdeki uluslararası dostları ve taraftarları, Lenin'in rejiminin so¬nunun geldiğine inanıyorlardı. Diğer pek çok gözlemci de Troçki'nin ve Sol Muhalefetin iktidarın eşiğinde olduğu kanısındaydı. Amerikalı dış muhabir Isaac F. Marcosson, Troçki'nin "arkasına genç komünist¬leri, subayların çoğunu ve Kızıl Ordu askerlerini almış olduğunu" kay¬dediyordu: Fakat Troçki gibi, dış dünya da, onun gücüne ve popülari¬tesine ilişkin abartılı tahminlerde bulunuyordu.
* Lenin'in kullandığı "Electrification" (Elektrifikasyon) terimi' ile alay etmek için ona çok benzeyen "Electro-fiction" (Elektrik hayali) sözcüğünü kullanmıştır. -ç.n.
Troçki, taraftar toplamak amacıyla ülkeyi gezerek, halka açık top¬lantılarda dramatik çıkışlar, ateşli konuşmalar yaptı, "Eski Bolşevikler"i "dejenere" olmakla suçladı ve "gençliği" hareketini des¬teklemeye çağırdı. Fakat müstakbel Beyaz Napolyonlara karşı mücadeleden yeni çıkmış olan Rus asker, işçi ve köylüleri, kendi saf-lannda çıkan bir "Kızıl Napolyon"a hoşgörü gösterecek ruh hali içinde değillerdi. Sir Bernard Pares'in Rusya Tarihînde bu dönemde Troçki'ye ilişkin olarak yazdığı gibi:-
Troçki'yi çok yakından gören zeki bir eleştirmen, haklı ola¬rak onun yapısı ve yöntemleri itibariyle devrim öncesi döneme ait - olduğunu söylemişti. Demagogların modası geçiyordu...
1921 Martmdaki Onuncu Bolşevik Parti Kongresi'nde, Lenin yönetimindeki Merkez Komitesi, Parti içerisindeki tüm "hizipleri", devrimci önderliğin birliği için, tehlike olarak yasaklayan bir kararı ka¬bul etti. Bundan sonra tüm parti önderleri çoğunluk kararlarına ve çoğunluk yönetimine uymadıkları takdirde Partiden atılmakla ceza¬landırılacaklardı. Merkez Komitesi, "Troçki Yoldaş'i "hizipçi faaliyet¬leri" için özel olarak uyardı ve "Devlet düşmanlarının", onun yıkıcı faaliyetlerinin neden olduğu karışıklıktan yararlanarak Partiye sızdıklarını ve kendilerini "Troçkist" diye adlandırdıklarını ifade etti. Bazı önemli Troçkistlerin ve öteki Sol Muhalefetçilerin hiyerarşideki yerleri değiştirildi. Troçki'nin baş askeri yardımcısı Nikolay Muralov, stratejik Moskova Askeri Garnizon komutanlığından alındı ve yerine eski Bolşevik Klementi Voroşilov getirildi.
Ertesi yıl 1922 Martında Jozef Stalin, Parti Genel Sekreterliğine seçildi ve Lenin'in planlarını uygulama sorumluluğu verildi.
Partinin açık uyarısından ve taraftarlarının yerlerinin değiştirilme¬sinden sonra Troçki'nin taraftar kitlesi erimeye başladı. İtibarı azalmak¬taydı. Stalin'in seçilmesi, Troçki'nin Parti aygıtı içerisindeki hizbi için ezici bir darbe oldu.
İktidar Troçki'nin ellerinden kayıp gidiyordu.
3, İhanete Giden Yol
Sol Muhalefet ta baştan beri iki biçimde faaliyet göstermişti. Muhalifler, halka açık kürsülerde, kendi gazetelerinde ve konferans sa¬lonlarında, açıkça halka kendi propagandalarını yapıyorlardı. Perde ar¬kasında, muhalefetin bütünlüklü strateji ve taktikleri, Troçki, Buharın, Zinovyev, Radek, Pyatakov ve ötekilerin küçük gizli hizip top-lantılannda planlanıyordu.
Troçki, bu muhalefet hareketini temel alarak, Rusya'da, Reily'nin geliştirdiği ve Sosyalist Devrimcilerle ve diğer anti-Sovyet komplocu¬ların kullandıkları "beşler sistemine" dayalı gizli bir komplo örgütü kurdu...
Daha 1923'te Troçki'nin yeraltı aygıtı, güçlü ve yaygın bir örgüt durumundaydı. İllegal haberleşme amacıyla Troçki ve taraftarları özel kodlar, şifreler ve parolalar tasarlamışlardı. Ülkenin her yanında gizli matbaalar kuruldu. Orduda, kordiplomatikte, Sovyet devletinde ve parti kurumlarında Troçkist hücreler oluşturuldu.
Yıllar sonra, Troçki kendi oğlu Leon Sedov'un da, o sıralar, artık yalnızca Bolşevik Parti içinde bir siyasal muhalefet olmakla kalmayıp, Sovyet rejimine karşı gizli savaşa girme noktasında bulunan Troçkist komploya katıldığını açıkladı.
Troçki, 1938'de Leon Sedov: Oğul-Dost-Savaşçı adlı broşürde, "1923'de," diye yazıyordu, "Leon tamamen muhalefet çalışmasına daldı... Böylelikle, onyedisinde tam anlamıyla bilinçli bir devrimcinin yaşamını sürmeye başladı. Komplo çalışması, illegal buluşmalar ve muhalefet belgelerinin gizlice çıkanhp dağıtımı sanatını çabucak kav¬radı. Komsomol (Komünist Gençlik Örgütü) kısa sürede kendi muha¬lefet lider kadrolarını yetiştirdi."
Fakat Troçki Sovyet Rusya içerisinde komplo çalışmasını da aşıp Ötesine gitmişti...
1921-1922 kışında, esmer, sinsi bakışlı eski avukat ve önde gelen Troçkist Nikolay Krestinski, Sovyetlerin Almanya Büyükelçisi olmuştu. Krestinski, Berlin'deki görevleri sırasında Reichswehr komu¬tanı General Hans von Seeckt'i ziyaret etti. Seeckt istihbarat rapor¬larından Krestinski'nin Troçkist olduğunu biliyordu. Alman generali, Krestinski'ye, Reichswehr'in, Savaş Komiseri Troçki önderliğindeki Rus muhalefetinin amaçlarına sempatiyle baktığını hissettirdi.
Birkaç ay sonra, Krestinski, Moskova'da Troçki'ye General Seeckt'in söylediklerini aktardı. Troçki'nin, büyüyen yeraltı örgütünü finanse etmek için paraya müthiş ihtiyacı vardı. Krestinski'ye Rus-ya'daki muhalefetin yabancı müttefiklere ihtiyacı olduğunu ve dost kuvvetlerle ittifaklar kurmaya hazır olması gerektiğini söyledi. Troçki ayrıca Almanya'nın Rusya'nın düşmanı olmadığını ve aralarında vakit¬siz bir çatışma olasuığıriınjda bulunmadığını belirtti; Almanlar batıya yönelmişlerdi ve Fransa ve İngiltere'den intikam alma arzusuyla yanıp tutuşuyorlardı. Sovyet Rusya'daki muhalefet siyasetçileri bu durumdan yararlanmaya hazır olmalıydılar...
Krestinski 1922'de Berlin'e döndüğünde, Troçki'den "resmi görüşmeler şuasında Seeckt'le bir araya gelmesinden yararlanarak, ona, illegal Troçkist faaliyetlerin geliştirilmesi için Troçki'ye düzenli mali destek vermesini önerme" talimatını almış bulunuyordu.
Krestinski, neler olduğunu şöyle anlatıyor:--
Meseleyi Seeckt'e götürdüm ve 250.000 altın marklık bir meblağdan söz ettim. General Seeckt, yardımcısı kurmay başka¬nına (Haase) danıştıktan sonra ilke olarak kabul etti ve karşı talep olarak Moskova'da Troçki tarafından ve benim aracılığımla, düzenli olmasa da askeri nitelikte bazı gizli ve önemli bilgilerin kendisine iletilmesini önerdi. Ayrıca, casus olarak Sovyetler Bir¬liğine gönderecekleri bazı kişiler için vize alma konusunda kendi¬sine yardım edilecekti. General Seeckt'in bu karşı talebi kabul edildi ve 1923'de bu anlaşma yürürlüğe girdi.6
21 Ocak 1924'de Bolşevik Partisi'nin kurucusu ve lideri Lenin
öldü.
Troçki, Kafkasya'da hafif bir grip nöbetinin nekahat evresini geçiriyordu. Lenin'in cenazesi için Moskova'ya dönmeyip, sahil say¬fiyesi Sukhum'da kaldı.
Troçki, Hayatım'da, "Sukhum'da günlerce denize bakan balkonda yattım," diye yazıyordu. "Ocak ayı olmasına rağmen güneş sıcak ve parlaktı... Deniz havasını içime çekerken, tarihsel haklılığımın verdiği güveni bütün varlığımla özümsüyordum..."
6 Üçüncü Kitapta, Troçkistlerin Rusya'daki- gizli faaliyetlerine ilişkin alıntı ve diyaloglar, aksi metinde belirtilmedikçe, Ağustos 1936, Ocak 1937 ve Mart 1938'de Moskova'da SSCB Yüksek Mahkemesi Askeri Collegium'unda yapılan duruşmalardaki ifadelerden alınmıştır. Troçki ve oğlu Sedov'la doğrudan ilintili diyalog ve olaylar, aksi metinde belirtilmedikçe, bu duruşmalardaki sanıkların ifadelerinden alınmıştır. Bakınız Bibliyografik Notlar.
4. İktidar Mücadelesi
Troçki, Lenin'in ölümünden hemen sonra açıkça iktidar talebinde bulundu. 1924 Mayısındaki Parti Kongresi'nde, Stalin'in değil kendisi¬nin Lenin'in halefi olarak kabul edilmesini istedi. Kendi müttefik¬lerinin tavsiyesine rağmen, sorunun oylanması için zorladı. Kongrede¬ki 748 Bolşevik delege Stalin'in Genel Sekreter olarak kalmasına ve Troçki'nin kişisel iktidar mücadelesinin mahkum edilmesine oybir¬liğiyle karar verdi. Troçki herkes tarafından o kadar açıkça reddedilmişti ki, Buharin, Zinovyev ve Kamenev bile resmen çoğunlukla birlikte tavır alıp ona karşı oy vermek zorunda kalmışlardı. Troçki, kendisine
"ihanet ettikleri" için onlara öfkeyle saldırdı. Fakat birkaç ay sonra Troçki ve Zinovyev yeniden güçlerini birleştirdiler ve "Yeni Muhale¬fet" i kurdular.
Yeni Muhalefet, kendi türündeki daha önceki hiziplerinden de ileri gitti. Sovyet Rusya'da açıkça "yeni önderlik" çağrısı yaptı ve ülke çapında propaganda ve Sovyet Hükümetine karşı siyasal mücadele ile, her türden hoşnutsuz ve yıkıcı unsuru biraraya getirdi. Troçki'nin son¬radan yazdığı gibi:
"Bu öncünün peşinde, her türden tatminsiz, yeteneksiz ve hayal kırıklığına uğramış kariyeristlerden oluşan bir kuyruk geliyordu." Ca¬suslar, Torğprom sabotajcıları, Beyaz karşı-devrimciler, teröristler, Yeni Muhalefetin gizli hücrelerine üşüştüler. Hücreler silah depola-, maya başladı. Sovyet topraklarında gerçek bir Troçkist gizli ordu oluşma sürecindeydi.
Troçki, Hayatım'da Zinovyev ve Kamenev'e, "Çok ileriyi hedef almalıyız," dediğini kaydeder. "Uzun ve ciddi bir mücadeleye hazır ol¬malıyız."
Rusya'nın dışında, İngiliz İstihbarat Servisinden Yüzbaşı Sidney George Reilly, darbeyi indirme vaktinin geldiğine karar verdi. O yaz, müstakbel Rusya diktatörü ve İngiliz kuklası Boris Savinkov, bekle¬nen karşı-devrimci ayaklanmayı hazırlamak için Rusya'ya geri gönderildi.7 Bu komploda kendisi de rol oynayan Winston Churchill'e göre, Savinkov, Troçki'yle gizlice haberleşmekteydi. Churchill, Büyük Çağdaşlar''da şöyle yazıyordu: "1924 Ocak'ında Kamenev ve Troçki, onu (Savinkov'u) gelmesi için davet ettiler."
Aynı yıl, Troçki'nin teğmeni Christian Rakovski, Sovyetlerin İngiltere Büyükelçisi oldu. 1937'de Troçki'nin "dostum, benim eski, gerçek dostum" diye bahsettiği Rakovski, gelişinden hemen sonra Londra'da iki İngiliz İstihbaratı subayı, Yüzbaşı Armstrong ve Yüzbaşı Lockhart tarafından ziyaret edildi. İngiliz Hükümeti başlangıçta, Lond¬ra'da bir Sovyet temsilcisini kabul etmeye karşı çıkmıştı. Rakovski'ye göre, İngiliz subaylar kendisine şu açıklamada bulundular:-- , .
7 Bakınız sayfal33.
Anlasmanizi neden İngiltere'de aldığınızı biliyor musunuz? Bay Eastman'a sizinle ilgili sorular sorduk ve Bay Troçki'nin hiz¬bine bağlı olduğunuzu ve onunla yakın ilişki içinde bulun duğunuzu öğrendik. Ve İstihbarat Servisi yalnızca bunu gözönüne alarak bu ülkeye Büyükelçi olarak kabulünüzü onayladı.8
Rakovski birkaç ay sonra Moskova'ya döndü.
Troçki'ye, Londra'da olanları anlatti. İngiliz İstihbarat Servisi de, Almanlarınki gibi, muhalefetle ilişki kurmak istiyordu. « Troçki, "Bunu bir düşünmek gerek," dedi.
8 Rakovski bu ifadeyi, 1938 Martında SSCB Yüksek Mahkemesi Askeri Colle-gium'unda verdi. Rakovski'nin sözettiği dönemde, 1-920'lerde, Amerikan yazan ve gazetecisi Max Eastman, Troçki'nin yazılarının resmi çevirmeni ve Birleşik Devletler'de" Troçkist propagandanın önde gelen yayıncılanndandı. 1923'de Le¬nin tarafından yazılan özgün bir belge olarak gösterilen ve Eastman'a göre Stalin tarafından "bir kasada kilitli" tutulan sözde "LAıin'in Vasiyeti"ni ilk açıklayan da Max Eastman'dı. Sözde Vasiyet'te, Troçki'nin Bolşevik Parti Ge¬nel Sekreteri olmaya Stalin'den daha uygun olduğu yazılıydı. 1928'de Eastman, Troçki'nin Rusya'daki Gerçek Durum adlı propaganda yazısını çevirdi. Eastman, bu kitabın çeviri baskısının ekine sözde Vasiyetname metnini de dahil etti ve Troçkist Muhalefete yardım konusunda kendi rolüne ilişkin olarak da şunları yazdı: "...Muhalefet için militan çalışmanın zirvesinde... Vasiyetnamenin tam metninin aşağıdaki çevirisini N.Y. Times'An yayınlayarak, gelen parayı Bolşevik (yani Troçkist) düşüncelerin daha sonraki propagandasında kul¬landım..."
Troçki'nin kendisi de Lenin'in hiçbir vasiyet bırakmadığını başlangıçta kabul etti. 8 Ağustos 1925'te New York Daily Warker'a yazdığı bir mektupta Troçki şöyle diyordu:—
"'Vasiyete' gelince, Lenin hiç böyle bir şey bırakmadı ve hem Partiyle olan ilişkilerinin hem de Partinin kendisinin yapısı böyle bir 'vasiyet'i kesinlikle olanaksız kılıyordu.
Emigre, yabancı burjuva ve Menşevik basını, baştan beri 'vasiyet' kisvesi altında, Lenin'in örgütlenme sorunlanna ilişkin birkaç tavsiyesini içeren (ta-, mamen bozulmuş) mektuplarından birinden alıntı yapmaktaydılar.
"Saklanmış ya da bozulmuş bir 'vasiyet'e ilişkin bütün bu konuşmalar, Le¬nin'in ve onun kurduğu Partinin çıkarlarının gerçek iradesine yönelik zararlı uydurmalardan ibarettir."
Fakat Troçkist propagandacılar bugün hâlâ Lenin'in Vasiyeti'nden, Lenin'in Tfoçki'yi halefi olarak seçtiği gerçeğini dayandırdıktan özgün bir belge olarak sözetmektedirler.
9 1926'da Rakovski Londra'dan Paris'e atandı. Fransa'ya gitmeden önce Mosko¬va'da Troçki'yi gördü. Troçki ona Rusya'daki durumun kriz noktasına gelmekte olduğunu ve her yabancı yardım kaynağı olasılısından yararlanmak gerektiğini söyledi. Troçki; Rakovski'ye, "Şu sonuca vardım," dedi, "yurtdışındaki müttefiklerimize büyükelçi ve ticari temsilcilerimize, kabul edildikleri kapital¬ist ülkelerdeki tutucu çevrelerde, Troçkisüeriri onlann desteğine ne derece güvenebileceği konusunda sondaj yapmalan içiıi talimat vermeliyiz."
Birkaç gün sonra, Troçki, Rakovski'ye "İngiliz İstihbarat Servisi ile ilişki kurulması gerektiğini" söyledi.9
Yüzbaşı Reilly, Rusya'daki son darbesini hazırlarken, karısına şunları yazıyordu: "Rusya'da tamamen yepyeni, güçlü ve görülmeye değer şeyler oluyor." Reilly'nin ajanı, İngiliz konsolosluk görevlisi Komutan E., ona Sovyet Rusya'daki muhalefet hareketiyle temaslar yapıldığını bildirmişti...
Fakat o sonbahar, muhalefet liderleriyle gizlice buluşmak için Sovyet Rusya'ya girdikten sonra Reilly bir Sovyet sınır muhafızı ta¬rafından vurularak öldürüldü.
Reilly'nin ölümünden birkaç ay sonra, Troçki, sonradan Hayatım'da, "Moskovalı doktorlar"ın açıklamakta çaresiz kaldığı "esra¬rengiz bir ateş" diye söz ettiği bir şey uydurdu. Troçki, Almanya'ya gitmesi gerekliğine karar verdi. Otobiyografisinde şöyle yazar:--
Yurtdışına ziyaretim konusu ele alındığında, Politbüro, elin¬deki bilgiler ve genel siyasal durum açısından yolculuğumu faz¬lasıyla tehlikeli bulduğunu, fakat son kararı bana bıraktığını ifade etti. Bu açıklamayla birlikte bir de G.P.U.'nun, yolculuğumun, olanaksızlığına işaret eden bir referans notu vardı... Polit-büro'nun benim, dış muhalefeti güçlendirmek için yurtdışında harekete geçeceğimden endişe ediyor olması da mümkündür. Buna rağmen, dosüanmâ danıştıktan sonra, gitmeye karar verdim.
Troçki, kendi öyküsüne göre; Almanya'da, "Berlin'deki özel bir kli¬nikte" kaldı ve burada, Troçki'nin Alman Askeri İstihbaratı ile bağlantısını sürdüren Nikolay Krestinski tarafından ziyaret edildi. Troçki'yle Krestinski klinikte görüşürken, Troçki'ye göre aniden bir Alman "polis müfettişi" geldi ve Alman gizli polisinin Troçki'yi ko¬rumak için olağanüstü önlemler aldığını, çünkü onu öldürmek için yapılan bir "komplo"yu ortaya çıkardıklarını bildirdi.
1 Rakovski, Fransa'ya gidince, Troçkist uhalefet adına Fransız gerici çevrelerini yoklamaya başladı. O sıralar Fransa, Torgprom komplosunun merkeziydi ve Foch ve Petain yönetimindeki Fransız Genelkurmayı da daha o zaman Sovyetler Birliği'ne saldın planlan .yapıyordu. Rakovski, sonradan, "Troçki'nin kendisine sürdürme talimatı verdiği görüşmeler"e ilişkin olarak şunlan söyledi: "Roye'da milletvekili. Nicole'la buluştum. Nicole, kuzeyde çok büyük bir keten doku¬macısı, fabrika sahibidir ve Sağ Cumhuriyetçi çevrelere mensuptur. Ona o za¬man muhalefet için ne gibi olanak ve olasılıklar olduğunu -SSCB'ye.saldırganca yaklaşan Fransız kapitalist çevrelerinden destek sağlanıp sağlanamayacağını-sordum. Yanıtı şu oldu: 'Elbette ve belki de sizin beklediğinizden daha fazla miktarda.' Fakat bunun iki\ ana koşula bağlı olacağını söyledi. Birinci koşul, muhalefetin gerçek bir güç paline gelmesi, ikinci koşul ise muhalefetin Fransız sermayesine ne. dereceye dek ayncalık tanımayı kabul edeceği idi. Paris'te ikin¬ci görüşmemi 1927 Eylülünde büyük tahıl tüccan milletvekili Louis Dreyfus'la yaptım. Her iki konuşmanın ve sonuçlannın, Nicole'la yaptığım konuşma ile benzerlik taşıdığını söylemeni gerekir.
Bu eski ve muteber istihbarat hilesi sayesinde, Troçki ve Krestin-ski, Alman gizli polisiyle saatlerce bir odaya kapandılar...
O yaz Troçki ile Alman Askeri İstihbaratı arasında yeni bir anlaşmaya varıldı.
Krestinski, bu anlaşmanın koşullarını daha sonra şöyle anlattı:--
Daha o zamanlar, düzenli olarak sağlam nakit para gelmesine alışmıştık... Bu para, dışarıda çeşitli ülkelerde gelişmekte olan Troçkist çalışmalara, yayınlara vs. gidiyordu... 1928'de, yurtdışındaki Troçkistlerin Partiye karşı mücadelesi, hem Mosko¬va'da hem de kardeş gruplar arasında zirveye ulaşınca ...Seeckt... kendisine düzenli olarak değil zaman zaman iletilmekte olan ca¬susluk bilgilerinin artık daha düzenli bir karakter kazanması ve ayrıca Troçkist örgütün, muhtemel bir yeni dünya savaşı sırasında iktidarı ele geçirdiği takdirde, Alman burjuvazisinin haklı taleple¬rini gözönüne alacağına, yani esas olarak ayrıcalıklar tanıyacağına ve farklı türden anlaşmalar yapacağına söz vermesi önerisini getir¬di.
Troçki'ye danıştıktan sonra..; General Seeckt'e olumlu yanıt verdim ve verdiğimiz bilgiler, daha önce olduğu gibi aralıklı değil, daha sistematik bir karakter kazanmaya başladı. Gelecekteki bir savaş sonrası için sözlü anlaşma sağlandı.
...para almaya devam ettik. 1923'den başlayıp 1930'a kadar yılda altın olarak 250.000 Alman markı... yaklaşık 2.000.000 altın mark aldık.
Troçki, Almanya yolculuğundan sonra Moskova'ya döndüğünde, Sovyet önderliğine karşı topyekün bir kampanya başlattı. Troçki, Hayatım'da, "1926'da," diye yazar, "Partideki mücadele artan bir ger¬ginlik içinde yükseliyordu. Sonbaharda muhalefet, Parti yerel organ¬larının toplantılarında açıkça yarma hareketine bile girişti. "Bu taktik¬ler, Troçkist yıkıcı faaliyetleri öfkeyle suçlayan işçiler arasında yaygın bir kızgınlık uyandırdı ve başarısızlığa uğradı. Troçki, "Muhalefet," diye yazıyordu, "geri çekilmek zorundaydı/.."
1927 yazında Rusya'nın tepesinde asılı duran savaş tehlikesi ile birlikte, Troçki Sovyet Hiikümeti'ne karşı saldırılarına yeniden başladı. Moskova'da Troçki şu açıklamayı yaptı:--
"İyice bilindiği gibi, Almanlar Paris'e 80 kilometre mesafe¬deyken, Fransız Hiikümeti'ne karşı ayaklanan Clemenceau'nun taktiklerini kullanmalıyız!"
Stalin, Troçki'nin açıklamasını haince olmakla suçladı. Stalin, "Chamberlain'den10 Troçki'ye kadar uzanan birleşik cephe gibi bir şey kuruluyor," diyordu.
10 Sir Austen Chamberlain, o sırada görevde. bulunan şiddetli Sovyet aleyhtarı İngiliz Dışişleri Bakanı.
11 Dörtbin oy, muhalefet güçlerinin, bütün ajitasyonlan sürecinde alabildikleri en yüksek oydu. Partinin "hizipler"i yasaklamasına ve Sovyet iç politikasının temel taşı olarak "devrimci birlik" üzerinde resmen durulmasına rağmen, Sov¬yet Hükümeti Troçkist muhaliflere şaşırtıcı derecede tartışma, eleştiri ve top¬lantı özgürlüğü tanıdı. Özellikle Lenin'in ölümünden sonra, ülke bir iç ve dış kriz döneminden geçerken, Troçki, Sovyet Rusya'da kendi hizbinin arkasında bir kitle hareketi yaratmak için bu durumdan yararlanabilmişti. Muhalefet kam¬uoyuna yaptığı propaganda da, Sovyet rejimine karşı muhtemel her siyasi de¬lilden yararlandı. Stalin yönetiminin toplumsal ve ekonomik politikaları, "yönetimde ehliyetsizlik", "denetimsiz bürokrasi", "tek adam, tek parti dik¬tatörlüğü", "eski önderliğin dejenerasyonu" vb. sloganlarıyla sürekli eleştiri¬ye maruz kaldı. Troçki'nin ajitasyonuna karşı, kendisinin gerçekte olduğu gibi Sovyet aleyhtarı ve öteki anti-Sovyet güçlerle bağlantılı bulunduğunu açıkça gösterene dek hiçbir bastırma girişiminde bulunulmadı. Sovyet Komünizmi-Yeni Bir Uygarlık mı.?'da Sidney ve Beatrice Webb'm sözleriyle, 1924'den 1927'ye dek, "SSCB'nin mutlak bir diktatörlük altında inlediğine inananlara şaşırtıcı gelebilecek şeyler, yani üç yıl dur durak bilmeyen açık bir çekişme yaşandı. Bu çekişme farklı biçimler aldı. Bütün Rusya Sovyetleri Kongresi Merkez Yürütme Komitesi ve Komünist Partisi Merkez Komitesi (TSIK) gibi ana karar organlarında ardında tartışmalar oluyordu. Hem yerel Sovyetlerde, hem de yerel Parti organlarında ateşli tartışmalar yapılıyordu. (Muhalif) kitap ve broşürlerden oluşan geniş çaplı yayınlar, sansür tarafından engellenmiyor, aslında devlet basımevlerinde basılıyor ve bunları araştıran biri tarafından ifade edildiği gibi tam anlamıyla binlerce sayfayı buluyordu." VVebb'ler ayrıca şunu da ekliyorlardı. Sorun "nihai ve yetkili bir biçimde Parti Merkez Komite-si'nin 1926 Nisanmdaki Plenumunda halledildi, daha pek çok tartışmadan son¬ra 1926 Ekimi ve 1927 Kasımındaki Ondördüncü ve Onbeşinci Parti Konfe¬ranslarında bir karar onaylandı, "Bu kararlardan sonra Troçki ajitasyonunda ısrar ederek direniş yaratmaya çalıştı ve tavrı açıkça hizipçi bir hal aldı."
Troçki ve muhalefeti konusunda bir kez daha oylama yapıldı. Tüm Bolşevik Parti üyelerini kapsayan genel referandumda, ezici bir çoğunluk 4000'e karşı 740.000 oyla Troçkist Muhalefeti reddetti ve Stalin'in yönetimini desteklediğini açıkladı.11
Troçki, Hayatım'da, genel referandumdaki şaşırtıcı yenilgisinden sonraki te-!aşh komplo faaliyetini anlatır. "Moskova ye Leningrad'ın çeşitli kesimlerinde düzenlenen gizli toplantılara, Muhalefetin bir tem¬silcisini dinlemek için kadınlı erkekli yirmi ila yüz hatta iki yüz kişilik işçi ve öğrenci grupları katılıyordu. Bir gün içinde iki, üç, ba-zan dört toplantıya gittiğim olurdu... Muhalefet içerden işgal edilmiş bulunan Yüksek Teknik Okul'un salonunda dev bir toplantıyı ustalıkla hazırladı... Yönetimin toplantıya son verdirme çabaları yetersiz kaldı, Kamenev'le ben yaklaşık iki saat kadar konuştuk."
Troçki yakında kartlarını açmak üzere ateşli bir hazırlığın içerisindeydi. Ekim sonunda planlarını tamamlamış bulunuyordu. 7 Kasım 1927'de, Bolşevik devrimin onuncu yıldönümünde bir ayaklan¬ma başlayacaktı. Ayaklanmanın başını Troçki'nin en kararlı taraftarları olan Kızıl Ordu Muhafızı'mn eski üyeleri çekecekti. Ülkenin her yanındaki stratejik noktaları ele geçirmek üzere müfrezelere görev ve¬rildi. Ayaklanmanın işareti, 7 Kasım sabahı Moskova'da kitle yürüyüşü sırasında Sovyet Hükümeti'ne karşı yapılacak siyasi bir gösteri olacaktı. Troçki, sonradan Hayatım'da şunları belirtiyordu:-
Muhalefetin önder grubu, bu finali dört gözle bekliyordu. Çok net bir biçimde kavrıyorduk ki, bizim düşüncelerimiz, diplo¬masi ve kaçamaklar yoluyla değil, ancak, pratik sonuçların hiçbirinden kaçınmayan açıktan mücadele ile genç kuşağa malo-labilirdi. Buna rağmen kaçınılmaz çöküşü düşüncelerimizin daha uzak bir gelecekte zafer kazanmasının koşullarını hazırladığımıza inanarak göğüslemek üzere yola çıktık.
Troçki'nin ayaklanmasının başlamasıyla bitmesi bir oldu. 7 Ka¬sım sabahı, işçiler Moskova caddelerinde yürürken, yüksek binalardan üzerlerine "yeni önderliğin" doğuşunu duyuran Troçkist propaganda bildirileri atıldı. Caddelerde aniden bayrak ve afişler sallayan küçük Troçkist gruplar beliriverdi. Bunlar öfkeli işçiler tarafından safdışı edil¬diler.
Sovyet yetkilileri hemen harekete geçti. Muralov, Smirnov, Mraçkovski, Dreitzer ve Troçki'nin askeri muhafız grubunun öteki üyeleri derhal yakalandılar. Kamenev'le Pyatakov Moskova'da tutuk¬landı. Hükümet ajanları gizli Troçkist matbaalarına ve silah depolarına baskın yaptılar. Zinovyev ve Radek, eşzamanlı bir Putsch örgütlemeye gittikleri Leningrad'da tutuklandılar. Troçki'nin taraftarlarından, Japon¬ya'ya Büyükelçi olan diplomat Joffe intihar etti. Bazı yerlerde, Troçkisüer, eski Beyaz subaylar, Sosyalist Devrimci teröristler ve ya¬bancı ajanlarla birlikte tutuklandılar.
Troçki Bolşevik Parti'den atıldı ve sürgüne gönderildi.
5. Alma Ata
Troçki, Çin sınırı yakınına, Sibirya'daki Kazak Sovyet Cumhu-riyeti'nin başkenti Alma Ata'ya sürüldü. Kendisi, eşi Natalie ve oğlu Sedov'un kalması için bir ev verildi. Komplosunun gerçek boyudan ve öneminden hâlâ habersiz olan Sovyet Hükümeti, Troçki'ye yumuşak davrandı. Eski Kızıl Ordu subayı Efraim Dreitzer de dahil ol¬mak üzere kişisel muhafızlarından bazılannı yanında bulundurmasına izin verildi. Mektup alıp gönderme, kütüphane ve gizli "arşiv"e sahip olma ve zaman zaman dostları ve hayranları tarafından ziyaret edilme özgürlüğüne sahipti.
Fakat Troçki'nin sürgün edilmesi hiç de onun komplocu faaliyet¬lerine son vermedi...
27 Kasım 1927'de bütün Troçkist stratejistlerin en kurnazı olan Alman ajanı ve diplomat Nikolay Krestinski, Troçki'ye, gelecek yıllarda Troçkist komplocuların izleyeceği kesin stratejiyi ortaya ko¬yan gizli bir mektup yazmıştı. Krestinski, Troçkist Muhalefetin, Sov¬yet Hükümeti'ne karşı açık ajitasyona, devam etmeye çalışması saçmadır, diye yazıyordu. Bunun yerine, Troçkisüer Partiye dönmeye çalışmalı, Sovyet Hükümeti'nde kilit noktaları ele geçirmeli ve iktidar mücadelesine hükümet aygıtının içinden devam etmeliydiler. Krestin¬ski, Troçkistler, "yavaş yavaş, adım adım, Parti ve Sovyet aygıtı içerisinde sürekli çalışma ile, kitlelerin güvenini ve kitleler üzerinde etkiyi yeniden sağlamaya ve kazanmaya çalışmalıdır" diyordu...
Krestinski'nin kurnaz stratejisi Troçki'nin aklına yattı. Krestin-ski'nin daha sonra açıkladığı gibi, tutuklu ve sürgün taraftarlanna "hile yoluyla Partiye, geri dönme", "faaliyetleri gizlice sürdürme" ve "az çok bağımsız sorumlu mevkiler elde etme" talimatını verdi. Pyatakov, Ra-dek, Zinovyev, Kamenev ve öteki sürgün muhalifler Troçki'yi suçlamaya başlayıp, geçmişteki muhalefetlerinin "trajik bir hata" olduğunu ilan ettiler ve Bolşevik Parti'ye yeniden kabul edilmelerini istediler.
12 Troçki'rıin yokluğunda, muhalefetin geri kalan güçlerini yönetme sorumluluğu geçici olarak Nikolay Buharin'e düşmüştü. Buharin, Troçki'nin önderliğini ka¬bul etmemiş ve felaket getirici Putsch girişiminde açıkça yer almaktan kurnaz¬ca kaçınmıştı. Buharin, muhalefetin gerçek önderi ve teorisyeni olarak Troçki'yi değil kendisini görmeye başlamıştı. Moskova'da yönettiği özel "Marksist Okul"da, çevresine genç öğrencilerden toplanla, kendi deyimiyle bir grup "kadro" oluşturmuştu. Buharin bu öğrencilerden bazılarını komplo tek¬niği konusunda eğitti. Aynı zamanda Sanayi Partisi'ne katılmış bulunan tek¬nik aydınlarla da yakın temas halindeydi. Buharin, daha önceleri kendisini "Sol Komünist" olarak adlandırıyordu, şimdiyse Troçki'nin yenilgisinden son¬ra, kısa bir süre sonra kamuoyu tarafından Sağ Muhalefet diye bilinecek ilke¬leri formüle etmeye başladı.
Buharin, Troçki'nin aceleci davrandığı ve başarısızlığının da büyük ölçüde, ülke içerisinde faaliyet gösteren öteki anti-Sovyet güçlerle uyum içerisinde ha¬reket etmemiş olmasından ileri geldiği kanısındaydı. Şimdi Buharin bunu ken¬di Sağ Muhalefeti ile düzeltmeye girişti. Troçkistlerin kanun dışı ilan edilme¬sinden sonra, birinci Beş Yıllık Plan, her alanda yürürlüğe girmek üzereydi. Ülke, yeni zorluk, güçlük ve gerginliklerle karşı karşıya idi. Buharin, hükümet görevlisi Aleksey Rikov ve sendika görevlisi M.Tomski ile birlikte, Bolşevik Parti içerisinde Sağ Muhalefeti örgütlerken, Torgprom ajanlan ve Menşeviklerle de gizli bir işbirliği içindeydi. Sağ Muhalefet Beş Yıllık Plana açık muhalefete dayanıyordu. Perde arkasında da, Buharin, Troçki'nin temsil¬cileriyle ye öteki yeraltı örgütlerinin ajanlanyla gizli toplantılarda Sağ Muha¬lefetin gerçek programını formüle ediyordu. -
Buharin sonradan, "Programının pratik olarak formüle edilmesi gerekiyor¬sa," dedi, "bu, ekonomik alanda, devlet kapitalizminde, zengin mujiğin ya¬ratılmasında, kolektif çiftliklerin azaltılmasında, yabancılara ödün, dış ticaret tekeli verilmesinde ve sonuç olarak - ülkede kapitalizmin restorasyonunda ola¬caktı... Ülke içerisinde esas programımız, Menşevikler, Sosyalist Devrimciler ve benzerleri ile blok (idi)... Siyasi anlamda ise, içinde Sezarizm idaresinin unsurları... Faşizmin unsurları bulunan yollara... sapmadır."
Buharin'in yeni siyasi çizgisi, Sovyet Rusya'da, Beş Yıllık Plan'ın başansma hiç inancı olmayan kariyerist üst düzey görevliler arasında taraftar buldu. Kırda kolektifleştirmeye şiddetle direnen kulak örgütlerinin liderleri, Buharin'in Sağ Muhalefetine, Troçki'nin daha önce boşuna aradığı kitle temel¬inin unsurlarını sağladılar. Başlangıçta Troçki, Buharin'in, kendi başlattığı
Troçki'nin Alma Ata'daki evi, yoğun anti-Sovyet entrikalann mer¬keziydi. Troçki, daha sonraları Leon Sadov: Oğul-Dost-Savaşçı adlı broşürde, "O sıralar muhalefetin ideolojik yaşantısı kazan gibi kaynıyordu," diye yazıyordu. Troçki, Alma Ata'dan Sovyet rejimine karşı ülke çapında gizli propaganda ve yıkıcı bir kampanya yönetiyordu.12
Troçki'nin oğlu Leon Sedov, Troçki'nin kendi taraftarları ve ülkenin her yanındaki öteki muhaliflerle temasını sağlayan gizli haberleşme sisteminin sorumluluğuna getirildi. Yirmili yaşlarının başlarında bulu¬nan, çok sağlam sinirlere sahip olan ve daha o zamanlar uzman kom¬plocu olarak yetiştirilmiş bulunan Sedov, Muhalefetin hedeflerine ateşli bağlılıkla, babasının bencilce, diktatörce davranışına karşı duy¬duğu sürekli ve acı dolu öfkeyi birleştiriyordu. Troçki, Leon Sedov: Oğul-Dost-Savaşçı'da, Sedov'un gizli haberleşme sistemini Alma Ata'dan yönetmede oynadığı önemli rolü açıklıyordu. Troçki, şöyle yazıyordu:--
1927 kışında... Leon yirmiikisini bitirmişti. O yıl Alma Ata'daki çalışması eşsizdi. Ona Dışişleri, Polis ve Haberleşme Bakanımız diyorduk. Ve tüm bu işlevleri yerine getirirken, illegal bir aygıta dayanması gerekiyordu.
Sedov, Alma Ata'ya mesaj getiren ve dönüşte Troçki'nin "direktifle¬rini" götüren gizli kuryelerle irtibat kurma işini yapıyordu:-
Bazen Moskova'dan da özel kuryeler gelirdi. Onlarla buluşmak ufak iş değildi... Dış bağlantıları tamamen Leon yürütüyordu. Yağmurlu bir gecede ya da yoğun kar yağışı altında veya casusları adatarak evden çıkar, bütün gün kütüphanede sak¬lanıp kuryeyle hamamda ya da kantin varoşlarındaki sık yabani otlar arasında veya Kırgızların atları, eşekleri ve satılacak mal¬larıyla doldurdukları Doğuya özgü pazar yerinde buluşurdu. Her seferinde, mutlu, gözlerinde muzaffer bir parıltı ve giysisinin altındaki değerli ganimeüe birlikte geri dpnerdi.
Sedov'un elinden gizli nitelikte hemen hemen "haftada 100 kalem iş" geçiyordu. Ayrıca Troçki Alma Ata'dan çok miktarda propaganda malzemesi ve şahsi mektup gönderiyordu. Mektuplardan çoğu, anti-Sovyet propagandanın yanısıra, taraftarları için "direktjfler"i içeriyordu. Troçki, "Nisan'la Ekim (1928) aylan arasında," diye övünüyordu,
hareketlerin önderliğini ele geçirmesine kızdı; fakat kısa bir rekabet hatta çatışma döneminden sonra, ayrılıklar giderildi. Sağ Muhalefetin açık ve "le¬gal" dönem'i, 1929 Kasımında Bolşevik Parti Merkez Komitesi'nin bir oturu¬munun, sağcıların- düşüncelerinin propagandasının Parti üyeliği ile bağdaşmadığını ilan etmesine dek sürdü. Buharin, Rakov ve Tomski, yüksek mevkilerinden alındılar.
"yaklaşık 1000 siyasi mektup ve belge ve takriben 700 telgraf aldık. Aynı dönemde, 500 telgraf ve 800'den az olmamak üzere siyasi mek¬tup gönderdik..."
1928 Aralıkinda, Troçki'yi Alma Ata'da ziyaret etmek üzere Sov¬yet Hükümeti'nin bir temsilcisi gönderildi. Hayatım'a göre, o, Troçki'ye şunları söyledi: "Ülkenin her yanındaki siyasal sempatizan¬larınızın çalışmaları, sonzamanlarda kesinlikle karşı-devrimci bir ka¬rakter kazandı; Alma Ata'da içinde bulunduğunuz koşullar, bu çalışmayı yönetmeniz için size tam anlamıyla fırsat veriyor..." Sovyet Hükümeti, Troçki'den kışkırtıcı faaliyetine son vereceğine dair söz al¬mak istiyordu. Bu olmadığı takdirde, Hükümet, ona karşı hain olarak sert önlemler almak zorunda kalacaktı. Troçki uyarıyı dikkate almayı reddetti. Davası, Moskova'da OGPU özel collegiumunda görüldü. 18 Ocak 1929 tarihli OGPU tutanaklarından bir bölümde şöyle denmekte¬dir--
Gereği Düşünüldü: Yurttaş Lev Davidoviç Troçki'nin, Ceza: Kanununun 5810. maddesine göre, faaliyetleri son zamanlarda anti-Sövyet eylemler kışkırtmaya ve Sovyet iktidarına karşı si¬lahlı ayaklanma hazırlığına yönelen bir illegal anti-Sovyet parti¬nin örgütlenmesinde ifadesini bulan karşı-devrimci faaliyetle suçlandığı davada,
Karar: Yurttaş Lev Davidoviç Troçki'nin SSCB toprak¬larından sınırdışı edilmesine karar verilmiştir.
22 Ocak 1929 Sabahı Troçki Sovyetler Birliği'nden resmen sınırdışı edildi.
Bu, Leon Troçki'nin kariyerinin en olağanüstü safhasının başlangıcıydı.
Isaac F. Marcosson, sonradan Çalkantılı Yılldr'da, "Sürgün genel¬likle yok olma anlamına gelir. Troçki olayında tam tersi olmuştur," diye yazacaktı: "Sovyet sınırları içerisinde insan kılığında bir eşek arışıyken, binlerce mil uzakta iğnesi hiç de daha az etkili değildi. Uzaktan kumanda uygulayıp Rusya'nın bir numaralı halk düşmanı oldu. Napolyon'un, Avrupa'nın baş belası olarak kariyerine son veren bir tek St. Helena'sı olmuştu. Troçki'nin ise beş St. Helena'sı. Her biri de bir entrika yuvası idi. Propaganda ustası Troçki, E. Phillips Oppenheimin esrarengiz öyküsündeki bir karakter gibi fantastik bir ulusal ve uluslararası komplo atmosferinde yaşamıştır.
