Komintern - de adı geçen Kişiler , Örgütler, Anlaşmalar

Albert (HugoEberlein) (1887-1944): Önde gelen bir Alman komünistidir. Komünist Enternasyonal Birinci Kogresi'ne Spartakistler Birliği'nin delegesi olarak katıldı. Kongreye delege olarak gelirken, örgütünün Komünist Entemasyonal'in kuruluş kararı alınmasına ilişkin itiraz ve kayıtları vardı, kongrede de bunları dile getirdi ve çekimser oy kullandı. Eberlein Rusya'ya Lüksemburg'la Liebknecht'in öldürülmesinden bir gün sonra ulaştı. Eberlein daha sonra Alman Komünist Partisi'nin «merkez» denilen akımmın önde gelen isimleri arasında yeraldı.

Adler, Fritz: Victor Adler'in oğlu ve Avusturya Sosyal Demokrat Partisi'nin sekreteri olan ama bu özelliklerinin dışında pek· tanınmayan Fritz Adler, savaş yıllarında. Kari Liebknecht'le birlikte savaş karşıtı sosyalizmin simgelerinden biri olarak anılır oldu. Liebknecht mecliste savaş kredilerine red oyu verdiği için anılıyordu. Fritz Adler i􀅈e 21 Ekim 1916'da gericiliğin ve savaş politikalarının simgesi oları Başbakan kont Strügkh'ü tek başına tasarlayıp, uyguladığı bir suikastte öldürdüğü için. Ne var ki savaştan sonra hapisten çıkan Fritz Adlerin merkezci bir tutum alması ve İkibuçukuncu Enternasyonal'le İkinci Entemasyonal'in birleşmesinin miınarlan arasında yer alması devrimciler açısında bir hayal kırıklığı olmuştu. Fritz Adler 1923'te Sosyalist Entemasyonal'in sekreteri oldu.

Adler, Victor (1852-1918): Avusturya sosyal demokrat hareketinin kurucularından biridir. Yahudi olduğu için ırkçılığa karşı özel bir ilgi göstermişti. Hem anti-semitizme karşı sert çıkışlarıyla,hem de ulusal sorun hakkındaki incelemeleriyle bu alanda asıl öne çıkan Otto Bauer'le birlikte anti-şovenizmin simgelerinden sayılıyordu. Victor Adler "Avusturya-Marksizmi'' denilen akımın da önde gelen isimleri arasında yer alır. Ne var ki savaş öncesinde enternasyonalizmin önemli temsilcilerinden biri olarak görünen Victor Adler, savaş sırasında merkezci (Kautskici) bir tulum izlemiştir; bu tutumun muhasebesini yapmaya ise ömrü yetmemiştir.

Aleksinski: Eski bir bolşevik olduğu halde, savaş sırasında ve sonrasında burjuvazinin kampına geçmiştir. Adı daha çok Lenin'in «Alman ajanı» olduğu hakkındaki ve başı Aleksinski tarafından çekilen kampanya vesilesiyle anılır.

Balabanov, Angelica (1878-1969): Rus kökenli olduğu halde sosyalist mücadeleye İtalya'da, İalyan Sosyalist Partisi saflarında katıldı. Zimmerwald Konferansı sırasında ve bu sürecin devamında İtalyan solunu temsil etti. Hatta Zimmerwald Konferansı 'nda kurulan ve «Zimnıcrwald Enternasyonal»i diye de anılan "Uluslararası Sosyalist Komisyon"un üyelerinden biriydi;

Grimm'in 1918'de istifa etmesinden sonra bu kurumun sekreteri oldu. Ukrayna Sovyet Hükünıeti'nin

Dışişleri Halk Komiseri seçilen Balabanov, 1918-1919 yıllarında bolşeviklerin Avrupa sosyalist hareketi ile .;resmi" ilişkilerini sürdüren tek isimdi. Balabanov, delege olarak değil teknik görevli olarak katıldığı Komünist Enternasyonal'in Birinci Kogresi'nden sonra. Entcrnasyonal'in Avrupa'daki örgütlenmesine ilişkin çeşitli sorumluluklar aldı. Daha sonra ise, adım adım sağ bir çizgiye kayarak Komünist Entemasyonal'den koptu.

Bauer, Otto (1881-1938): Avusturya Sosyal Demokrat Panisi'nin en tanınmış isimlerindendir. Emperyalist savaştan önce bu partinin ·parlamento grubunun sekreteriydi. Ulusal sorun ve sömürge sorunu hakkında Avrupa merkezli ve şoven bir bakışaçısını yansıtan bir dizi eseri vardır. Savaş sırasında İkinci Enternas'yonal'in «merkez» denilen kanadında yeraldı, Habsburg hanedanının yıkılmasından sonra kurulan koalisyon hükümetinde dışişleri bakanı oldu. Hem İkibuçuk 'uncu Enternasyonal'in kuruluşunda, hem de bu örgütün tekrar İkinci Enternasyonal'e katılmasında Fritz Adler'le birlikte başıçekenlerden biriydi.

Bombacci, Nicola: İtalyan Sosyalist Partisi'nin Livorno Kongresi'ndeki (19 Mart 1919) bölünmesinde başı çekip, İtalyan Komünist Partisi 'ne önderlik edenlerden biridir.

Bordiga Amedeo: İtalyan Sosyalist Partisi'nin Torino örgütündeki önderlerindendir. İtalyan Komünist Partisi'nin kuruluşuna da önderlik etti. Daha sonra 1920'1i yıllarda Komünist Enternasyonal içerisinde ve İtalyan Partisi'ndeki «sol komünist» çizginin önderi oldu. Komünist Enternasyonal' den Troçkizm suçlamasıyla ihraç edildi.

Branting, Kari Hjalmar (1860-1925): İsveç sosyal demokrat hareketinin kurucularından biridir. Hayatı boyunca hep sağ kanat sosyal demokratların arasında yernlmıştır. Hem Stokholm Konferansı ·nın (1917), hem de Bern Konferansı 'nın (1919) divan başkanlığını yapmıştır. Savaş sırasında sosyalistlerin hükümete katılmasının ateşli bir savunucusu olan Branting, sonuçta Başbakanlık elde etmeyi başarmıştır.

De Brouckere Louis (1870-1951): Belçika İşçi Partisi'nin yöneticilerinden ve Yandcrvclde'yi her bakımdan destekleyen yardımcılarından biri.

Cachin, Marcel (1869-1958): Fransız sosyal demokrat hareketinin önde gelen isimlerindendi ve Jules Guest'in sağ kanadının güvenilir unsurlarındandı. Savaş boyunca ateşli bir savaş taraftarı olan Cachin İkinci Entemasyonal'in en önemli sendikal örgütlerinden olan SFIO'nuıı liderlerinden biriydi. Cachin, savaş sırasında İtalyan sosyalist Partisi nezdinde Fransız hükümeti namına girişimlerde bulunmuş ve Mussolini ile işbirliği yaparak, bu parti içindeki savaş yanlısı kanadı güçlendirmeye çalışmıştı. 1917'de ise, bu kez devrimci Rusya'nın Almanyaya karşı müttefiklerin yanında yer almasını sağlamak üzere yine Fransız hükümetinin temsilcisi olarak Moskova'daydı. Bu arada Sadoul'le birlikte komünist harekete katıldı. İkinci Kongre delegeleri arasında yer alan Cachin, "21 Koşul" tartışılırken" ... eminiz ki dostumuz Longuet de burada olsaydı bizimle farklı kanıda olmazdı.'' dedi. (Aktaran Duncan Hallas, Komintern. Bookmarks, s.32) Daha sonra Fransız Komünist Partisi'nin yayın organı olan L'Humanite gazetesinin yöneticiliğini üstlenen Cachin. ölene kadar bu görevde kaldı.

Clemenceau, Georges: Versay Barışı'nın önde gelen yaratıcılarından. Gençliğinde kendini bir radikal, sosyalist olarak tanımlayan Clemenceau; Fransız Sosyalist Partisi'ne üye olmuştu. Sonraki yıİlarda Fransız buruvazisinin önde gelenleri arasında yeralan Clemenceau; Versay Konferansı ve Komünist Eternasyonal döneminde Fransız kabinesinin temsilcisiydi.

Çernov: Sosyalist Devrimci Parti'nin kurucu ve önde gelen liderlerinden birisi. Emperyalist savaş sırasında geçici olarak Zimmerwaldcılığın savunuculuğunu yapan Çemov, Şubat Devrimi 'nin ardından Kerenski hükümetinin Tarım Bakanlığı 'nı yaptı.

Çiçerin, Georg Vasiliyeviç (1872-1936): Eski bolşevik. Savaş yıllarında İngiltere'de mülteci iken, Rusya'ya 1918 kışında döndü. Dışişleri Halk Komiserliği'nde önce Troçki'nin yardımcısı, sonra halefi olarak çalıştı. Komünist Enternasyonal'in Kuruluş Hazırlıklarında birinci derece sorumlu olarak görevlendirilmişti.

Crispien, Artur (1875-1946): Alman sosyal demokrat hareketinin önde gelen isimlerinden biriydi. İkinci Kongre'ye USPD temsilcisi olarak gelen iki gözlemci delegeden biriydi (diğeri Dittmann). Kongre'de özellikle 21 koşul hakkındaki görüşmeler sırasında, Crispien ve onun gibi düşünen merkezci veya oportünistlere dönük tartışmalar zaman zaman alevlendi. Alman Komünist Partisi delegeleri, özellikle Crispien ve Diıtmann'ı kastederek merkezcilerin kongrede bulunmasını eleştiren müdahaleler yaptılar.

Dazinski İgnacy (1866-1936): Polonya Sosyalist Partisi'nin liderlerinden biridir. 1914'e kadar Avusturya işçi hareketi içinde etkili bir isim oldu ve parlamentoda Avusturya-Macaristan'a bağlı Polonya kesimini temsilen milletvekilliği yaptı. «Bağımsız» Polonya'nın ilanından sonda Dazinsky, sıkı bir Polonya milliyetçisi olarak Sovyet Rusya karşıtı politikaların baş savunucusu ve sözcüsü oldu. Rosa Lüksemburg'un "polis ajanı" olduğunu iddia etmiş olmasıyla anılır.

Debbs, Eugene (1855-1926): ABD'li sendikacı ve sosyalist. Lokomotif şoförleri sendikasının kurucusu ve yöneticisi; daha sonra da ABD'nin en büyük demiryolu işçileri sendikasının kurucusu.

ABD'deki IWW örgütünün (Dünya Sanayi İşçileri Birliği) de kurucuları arasında yer alan Debbs, ABD sosyalist partisinin sol kanadının başını çekenlerden biri olmuştu.

Dittmann: Alman Sosyal Demokrat Partisi'nin alışılmış sağ kanat temsilcilerinden; tıpkı Bernstein ve Haase gibi Bağımsız Sosyal Demokrat Parti'nin (USPD) kuruluşuna, Spartakistlerin yanısıra katıldı; ama çizgisi değişmedi, daha doğrusu USPD onun çizgisindeydi zaten.

Delacrois: Komünist Enternasyonal 'in İkinci Kongresi sırasında Belçika hükümetinin başkanıydı.

Denikin, Anton (1872-1947): Çarlık ordusunun ünlü generallerinden biriydi ama asıl ününü Sovyet Rusya'daki iç savaş sırasında karşı devrim ordularının başındayken elde etti. 1919 Sonbahar'ında Denikin'e bağlı beyaz ordular, Sovyet hükümetine zor anlar yaşattı. Beyaz orduların yenilmesinden sonra Denikin Avrupa'ya kaçtı.

Ebert, Friedrich (1870-1925): Bir deri işçisi olarak sendikal ve sosyalist harekete atıldı. Ama daha çok sosyal demokrasinin sağ kanadının önderi olarak ve sosyal-hainliğin simgesi olarak anıldı. Savaş öncesinde SPD"nin yöneticiliğini üstlenen (önce sekreter sonra başkan olarak) Ebert savaşın ardından Alman Devrimi "nin ilk yükselişi sırasında. Ebert hem Reich 'ta şansölye idi, hem de Halk Komiserleri Konseyi'nin başkanı! Yani proletarya demokrasisi ile buruva demokrasisini uzlaştırma fikrinin somutlaşmasıydı. Bu özelliği ile, Alman Genel Kurmayı ile anlaşan Ebert devrimin ezilmesinin ve Rosa Lüksemburg'la yoldaşlarının katledilmesinin baş sorumlusu olarak anılır. Aynı marifeti nedeniyle de. onların cesetleri üzerine kurulan Weimar Cumhuriyetinin ilk başkanı olmuştur.

Foch, F.: Fransız ordusunda Mareşal. 1918 yılında Antant kuvvetlerinin başkomutanıydı. Sovyetler Birliği'ne askeri müdahale fikrinin en ateşli savunucularından biridir.

Gallacher, William: İskoç işçi hareketinin tanınmış isimlerinden bjridir. l 920'li yıllarda ingiltere'deki «sol komünist» akımın tipik temsilcilerinden biriydi. Daha sonra Komünist Entemasyonal'in tüm zigzagla,rına uyum sağlayarak bu örgütün çizgisinde kaldı.

Grimlund, Ottu: İsveç Sosyal Demokrttt Partisi'nin sol kanadının öncülerindendi. Hem kendi ülkesinde hem de uluslararası planda komünist hareketin inşasının da öncüleri arasına girdi. Komünist Entemasyonal'in Kuruluş Kongresi'nde üç oy sahibi olarak delegelik eden Grimlund, aynı

zamanda Komünist Entemasyonal'in Kurulması kararının bağlandığı oturumda dört imzalı taslak metni sunanlardan biriydi: aynı zamanda bu kongreye Avrupa'dan gelerek ilk gününden itibaren katılabilen üç delegeden biriydi. Grimlund İsveç komünistlerinin yayın organlarından olan Politiken'in sorumlularından biri oldu

Gruber (Kari Steinhard) (1865-1963): Asıl olarak Almanya'da yaşamış olan Avusturyalı matbaa işçisi sosyalist. 1914'te sınır dışı edildikten sonra, 1918'de Viyana"da Rus komünistleri ile temasa geçmiş ve Avusturyalı komünistlerle birlikte Avusturya Komünist Partisi 'nin kurucuları arasında yer almıştır. Komünist Entemasyonal'in Kuruluş Kongresi'ne ilk gününden itibaren katılmayı başarabilen üç delegeden biri de odur. Komünist Entemasyonal'in Kurulması için karar tasarısını sunan dört kişi arasında Gruber de bulunmaktaydı.

Gompers, Samuel: Amerikan sendika bürokrasisinin (AFL) en gerici liderlerinden biridir. Amsterdam Sarı Sendikalar Enternasyonali 'ni bile «kızıl bir kuruluş» olarak değerlendirmesiyle tanınır. Ameıikan işçi hareketinin en kararlı düşmanları arasında yeralıp, grev kırıcılarının örgütlenmesi dahil her konuda ABD hükümetlerine destek olmuştur.

Gorter Hermann (1864-1927): Hollanda sosyalist hareketinin en önde gelen isimleri arasındadır. Aynı zamanda da Anton Pannekoek, Henrietta Roland-Holst ve Wijnkoop ile birlikte hem Hollanda sosyalist hareketinde, hem de İkinci Entemasyonal'in içinde en erken ortaya çıkan sol kanadın önderlerindendir. Bu gnıp 1908'de yürüttükleri muhalefet sonucunda Hollanda partisinden ihraç edilmişti. Rosa Lüksemburg'un ünlü "en kötü örgüt örgütsüzlükten iyidir", sözü RolandHolst'a yazdığı ve bir mektupta bu ayrılığı önlemek üzere söylenmişti. Gorter ve yoldaşları, daha sonra Zimmerwald girişiminde ve Komünist Entemasyonal'in kunıluşunda da yer aldılar ve 1920'1erin ilk yıllarından itibaren Komünist Entemasyonal'in de sol kanadı arasında yer alıp. bu örgütten de koptular. Bazan "konseyci komünistler·· olarak da anılan akınını temel taşları arasında Paul Mattick, Kari .Korch gibi Almanların yanısıra, bu Hollandalı komünistler gelmekiedir. Rutgers de bu grubun içinde yer alanlardan biri olmakla birlikte. kuruluş kongresi sırasında onlarla uzun süredir teması olmadığı için. bu eğilimi temsil ettiği söylenemez. Bkz. aynı zamanda Pannekoek.

Graziadei: İtalyan Komünist Partisi 'nin kurucularından biri.

Grimm, Robert (1881-1958): İsviçre sosyalist hareketinin tanınan isimlerinden biridir. Berner Tagwacht gazetesinin editörüydü. Zimmerwald girişiminin başını çekenlerden biri olan Grimm. bu konferansta oluşturulan ve Kienthal Konferansı"nı hazırlayan uluslararası sosyalist komisyonun başkanıydı; ama aynı zamanda Zimmerwald hareketinin ılımlılaştırılması yönündeki eğilimin <le baş aktörlerindendi.

Guilbeaux, Henri (1885-1938): Fransız Komünist Partisi'nin öncülerinden biriydi. Savaş sırasında İsviçre'de mülteci olan Guilbeaux, hem Lenin'le, hem de Bolşevizm "le orada tanıştı ve "Zimmerwald solu"na katıldı. Ancak bu tanışıklık Guilbeaux'nun kişilik özellikleriyle birleştiğinde, Fransız komünist hareketi içinde bir takım sorunlar doğdu; İkinci Kongre'de delege olan Guilbeaux iz bırakmadan komünist hareketten çekildi.

Henderson, Arthur (1863-19 35): İngiliz sendikal hareketinin ve İşçi Partisi'nin önderlerinden biri. Burjuva liberal çizgisiyle tanınan Henderson, 1914 öncesinde parlamentoda yeraldı. Savaşı sonuna kadar destekledikten sonra, 1920'1i yıllarda MacDonald başkanlığındaki sözde "işçi hükümeti"nde Dışişleri Bakanlığı'nı üstlendi.

Hilferding, Rudolph (1877-1941): Austro-Marksist akımın önde gelen temsilcilerindendir. 1907 'de "Finans. Kapital" adlı ünlü eserini yayınlayan Hilferding, Birinci Dünya Savaşı sorasında Kautski'yle birlikte "merkez'"'in önde gelen isimleri arasında yeraldı. 1918-1920'1erde "sovyet" anlayışına ilgi duyan Hilferding, parlamentarizmle proletarya diktatörlüğünü bir biçimde birleştiren ilginç bir ayrıntılı politik program hazırladı. Alman '·bağımsızları", Halle'de bölündüğünde "bağımsızların" sağ kanadında yeraldı ve bu dönemde Scheidemann çizgisinin gelişmesine hizmet etti. Önceleri sosyal demokratları burjuva kabineye girmekle suçlayan Hilferding; 1923'de Stressmann kabinesine girdi.

Hyndmann (1842-1921): Marks'ın eserlerinin İngiltere'de yayınlanmasında başrolü üstlenenlerden

biriydi. 1914'ten itibaren de sosyal-yurtseverliğin simgesi olarak anılır oldu. Jouhaux, Leon (1879-1954): Fransa Genel İşçi Konfedarasyonu'nun (CGT) sekreteriydi. 1914 öncesinde anayurt savunmasına karşı çıkan ve genel grevi destekleyen eski devrimci sendikacı, savaşın bitimiyle birlikte azgın bir şovenist oldu. Amsterdam Sarı Sendikalar Entemasyonali 'nin liderlerinden Jauhaux; Milletler Cemiyeti'nde delege oldu.

Karski: bkz. Marklevski

Krasnov: Kerenski'nin Ekim Devrimi"ne karşı tasarladığı 191 7'deki karşı-devrim girişiminin baş aktörleri arasındaydı. General Krasnov dalla sonra tutuklandı, pişmanlık getirdiği için serbest bırakıldıktan sonra Don kazaklarını karşı devrim için örgütleyerek, iç savaş boyunca proleter devriminin önde gelen bir düşmanı olarak rol aldı.

Katayama, Sen : Bir köylü ailesinin çocuğu olarak Okayama'da doğan Katayama, matbaacılık öğrenmiş ve ABD" de sosyalistlerle ilişkiye geçmiştir. 1901 'de Japonya Sosyal Demokrat Partisi'nin. 1906'da Japonya Sosyalist Partisi'nin kurcularından biri olmuştur. ABD'de ilk komünist Japon grubunun önderliğini yapmıştır. 1927'de Japonya Komünist Partisi'sini kuranlardan biridir. 1921-1933 yılları arasında EKKI perizidyum üyeliği yapmış. 1933'de Moskova'da öldü.

Kabakçiyev, K.: Komünist Enıemasyonar in ilk yıllarında bu örgütün en faal isimleri arasında yeralan ve Bulgaristan Komünist Partisi'nin teorisyenlerinden biri olan Kabakçiyev. Komünist Enıemasyonal Tüzüğü'nün·raportörü olduğu gibi, Dördüncü Kongre'ye sunulan, fakat geri çevrilen program taslaklarından biri de onun kaleminden çıkmıştır.

Kerenski, Aleksandr Feodoroviç: Sosyalist Devrimci Parti'nin sıradan isimlerinden biriyken, Dördüncü Duma'da milletvekili oldu, Şubat Devrimi'nden sonra da aniden öne çıktı. İktidar boşluğu koşullarında dengelerden yararlanarak bir tür sivil darbeyle Başbakan oldu, devrim ıarafından yıkılcak olan hükümetin başına geçti.

Kolçak, Aleksandr (1874-1920): Çar'ın amirallerinden biriydi. Sovyet hükümeti Sibirya'dan geçici olarak geri itildikten sonra, beyaz orduların başınageçti. 1918 Kasım ayında Kazak atamanları (aşiret reisleri) tarafından başkumandan seçilmişti. Karşı devrimin ezilmesinden sonra emperyalistlerin desteğinden yoksun kalan Kolçak, İrkutsk'daki bir ayaklanma sırasında ele geçip tutuklandıktan sonra Şubat 1920'de İrkutsk Devrimci Komitesi'nin emriyle idam edildi.

Kollontay, Aleksandra (1872-1952): Birinci Dünya Savaşı öncesinde Menşevik olan Kollontay, 1917'de Bolşevik Parti'ye katıldı ve Kerenski hükümeti dönemindeki ajitasyon faaliyetleriyle öneçıktı. Onuncu Parti Kongresi 'ndeki •·işçi Muhalefeti" platformunda yer alan Kollontay, bir süre Şliapnikov'un başını çektiği bu hiziple birlikte hareket ettikten sonra, özellikle tasfiyelerin başlamasından sonra bu platformu terketti. Daha sonra SSCB'nin Norveç Büyükelçiliğine atanan Kollontay ömrünün geri kalanında Komünist Enternasyonal• in zigzaglanna uyumlu bir çizginin takipçisi olarak l<aldı.

Legien, Kari (1861-1920): Alman sendikal hareketinin önde gelen isimlerinden biridir. Daha çok Alman Sosyal Demokrat Partisi'nin sağ kanadının fikir babalan arasında anılır.

Lloyd George: Birinci Dünya Savaşı sırasında İngiliz hükümetinin başında olan Lloyd George, Versay Barışı 'nı hazırlayanlar arasında yeraldı. Liberal reformist olarak siyasete aıılan Lloyd George, madencilerin sekiz saatlik işgünü mücadelesi sırasında sık sık adından sözettirdi.

Levi, Paul: Rosa Luksembourg"la birlikte Alman Sosyal Demokrat Partisi'nin sol kanadında yeraldı. Luksembourg, Liebknecht ve Jogiches'in öldürülmesinden sonrd, Alman Komünist Partisi'nin örgütlenmesinde başı çekenlerdendi. 1920'nin sonlarından itibaren «merkezci» bir tu'tum aldı (Kautskycilik anlamında değil. Komünist Enternasyonal içerisinde) 1921 Mart ayaklan- "masındaki hatalardan sorumlu tutularak partiden ihraç edildi. 1929'da intihar etti.

Longuet, Jcan (1876-1938): Kari Marks'ın torunuydu. Fransız sosyalist hareketinin t.ınınınış isimlerinden biriydi. Savaş sırasında barışçı-merkezci kanatta yeraldı; ama milletvekili olarak, düzenli bir biçimde savaş kredilerine olumlu oy verdi. Fransa'nın Kautski'si diye de anılır. Fransız Sosyalist Partisi'nin 1920'deki Tours Kongresi'nde komünistler çoğunluğu elde ettikten sonra, bu partiden ayrılıp İkibuçukuncu Enıemasyonal'e katıldı sonra da tekrar İkinci Entenıasyomıl'e döndü.

Lord Curzon: İngiltere Muhafazakar Partisi'nin dış politikada tanınmış isimlerindendir. l920'li yıllarda Dışişleri Bakanı olmuştur.

Loriot, Fernand (1870-1932): Fransız Sosyalist Partisi'nin sol kanadının önderi olarak savaşın son yıllarında öne çıktı. Zimmerwald Solu'nu destekledi ve Fransız Komünist Partisi 'nin kuruluşuna öncülük edenlerdendi; 1918'den itibaren partinin mali sekreteri de oldu. Komünist Enternasyonal'in kuruluşu sırasında, bolşeviklerin de onayladığı taktik nedenlerle Bern Konferansı'na katılan ve Komünist Enternasyonal'e oradan bir mesaj gönderen Loriot, Üçüncü Kongre'de yönetici sorumluluklar üstlendikten sonra, zamanla sessiz sedasız komünist hareketi terkeıti.

MacDonald, James Raınsey (1866-1937): İngiltere'deki Bağımsız İşçi Partisi'nin (ILP) kurucularından biridir. Sonra İşçi Partisi 'nin yöneticileri arasında yeralmıştır. 1914 'te pasifist-barışçı

tutumun simgelerinden biri olmuş ve sonuna kadar reformizmin ve İkinci Enternasyonal çizgisinin temsilcilerinden biri olarak kalmıştır.

MacLean, John (1878-1923): İskoç işçi hareketinin önde gelen eski sosyalistlerinden birisi. Parça bölük İngiliz sosyalist hareketi içinde komünizme en yakın gruplardan birinin başını çekiyordu. MacLean 1912'de sosyal demokrat Bağımsız İşçi Partisi'nden kopanların kurduğu Britanya Sosyalist Partisi 'nin sol kanadında Sylvia Pankhurst ve Joe Feinberg ile birlikte duruyordu. Bu grup İngiltere'de bolşevizme en yakın gruptu. Anti militarist, savaş karşıtı propaganda yapan kısmen pasifist (barışçı) MacLean, 1914-1918 arasında büyük bir baskıyla karşı karşıya kaldı.

Marklevski, Julian (1866-1925): Karski kod adıyla bilinir. Polonya işçi hareketinin emektar militanlarından biridir. Polonya'da devrimci bir akımın Rosa Luksembourg'la yaratıcılarından biridir. Daha sonra, 1893'ten itibaren, onun gibi Alman işçi hareketinde uzun yıllar çalışmıştır.

1916' da tutuklandı. 1918' de «Rusya hesabına çalıştığı» gerekçesiyle sınırdışı edildi. Komünist Enternasyonal kurulurken Moskova'daydı. ölene kadar hep orada kaldı. İkinci Kongre'de benimsenen

Tarım Sorunu Üzerine Tezler'in raportörü Marklevski-Karski'dir. Daha sonra da Komünist Enternasyonal'e bağlı Doğu Halkları Üniversitesi'nin başına geçmiştir.

Millerand, A.: Jan Jaures'le birlikte Frıuısız sosyalist hareketinin en tanınmış isimlerindendi. 1899'da bakan olarak burjuva hükümetine girince büyük tartışmalara yolaçtı. O andan itibaren sosyalist hükümetlere katılması, Millerandcılık olarak anılır oldu. Millerand, savaştan sonra Fransa Cumhurbaşkanı olmuştu. Fransız burjuvazisine kan veren «sosyalist»lerin başında anılır.

Mussolini, Benito (1883-1945): İtalyan Sosyalist Partisi'nin sol kanadının önde gelen isimlerinden biri ve Gramsci'nin de içinde yer aldığı Avanıi gazetesinin baş redaktörüydü. Savaş patlak verdikten sonra içinde yer aldığı kanatla birlikte bir süre savaş karşıtı tutum sergilediyse de (o sıra İtalyan burjuvazisinin bir kısmı da savaşa karşıydı), Mussolini, Fransız hükümetinin parasal katkıları ve özellikle de bu hükümetin •·sosyalist" destekçilerinin gayretleriyle İtalya'daki savaş taraftarı hareketin başı oldu. Bu amaçla yayınladığı Popolo d'İtalia gazetesini yayınladı ve yeni bir şöhret kazandı. Savaşın ardından artık kendisine en çok yakışan "siyah gömleği" ile faşist hareketin yaratıcısı ve önderi (duçe) oldu. İkinci savaşın ardından ise, komünist partizanlar tarafından yakalanıp idam edildikten sonra, kendisine kara gömleğinden daha çok yakışan bir iple bacağından asıldı.

Noske, Gustav: İkinci Enternasyonal'in sağ kanadının önde gelen isimlerinden biridir. Daha Birinci Dünya Savaşı patlak venneden önce. sömürgeciliği savunan görüşleriyle dikkat çektikten sonra, savaş sırasında açıkça Alman emperyalizminin politikalarını destekledi. 1918-1919 Alman Devrimi'nin ezilmesinde Scheidemann'la birlikte baş sorumluluğu üstlenenlerden biridir. Rosa Luksembourg ve Kari Liebknecht'in katillerinden biri olarak anılır.

Ossinski (Valerian Valerianoviç Obolenski'nin kod adı) (1887-1938): Bir prensin çocuğu olduğu halde 1907'den itibaren Bolşevik Partisi saflarında yer almış devrimci. 1917'den sonra Sovyet Devleti'nin Merkez Bankası Müdürlüğü görevine getirildi. 1918'de Brest-Litovsk barış görüşmeleri sırasında beliren sol çizginin Buharin'le birlikte önde gelen isimlerinden oldu. Komünist Enternasyonal Kuruluş Kongresi 'nde istişari oy sahibi delegeydi; Antant Ülkeleri ile ilgili karar tasarısını raportörü olduğu halde rahatsızlığı nedeniyle kendisi sunamadı; bu karar taslağı yazılı olarak ele alındı ve oylanarak benimsendi.

Paderevskl: Aynı zamanda ünlü bir piyanist olan ve Pilsudski'den önce Polonya devletinin başına geçen Paderevski, Polonya cephesindeki beyaz orduların simgesi olarak anılır. Pankhurst, Sylvia: Gallacher'in ve MacLean'in yoldaşlarından· biri. İkinci Kongre'de Britanya delegesi.

Pannekoek, Anton (1873-1960): Dünya çapında tanınmış Hollandalı bir astronom olduğu gibi, yalnız Hollanda'da değil, 1908'de partiden ihraç edilişinden itibaren ve özellikle 1912'de Kautski'ye karşı yaptığı polemikten sonra (Lenin buna Devlet ve İhtilal'de destekleyerek değinir) uluslararası çapta sol kanat komünizmin en bilinen isimleri ardsında yer almıştır. Zimmerwald Solu'nda olduğu gibi Komünist Enternasyonal'in kuruluşunda da yer aldıktan sonra, özellikle sovyetlerle partinin ilişkisi sorununda ve genel olarak komünist partinin devrimdeki rolü konusundaki anlaşmazlık nedeniyle Gorter ve diğerleriyle birlikte Komünist Enternasyonal'den kopmuştur.

Bkz. Gorter

Pernerstorfer, Engeibert (1850-1918): Avusturya sosyal demokrat hareketinin öncülerinden biri ve aynı zamanlla Almanya ile birleşme yanlısı sağ kanadın sözcülerindendi.

Petljura, Slmon: iç savaş sırasında Kolçak Denikin ve diğerleri ile birlikte beyaz orduların başında yer alan komutanlardan biridir; esas olarak Ukrayna cephesinde adından söz ettirmiştir.

Platten, Frltz (1883-1942): İsviçre Sosyalist Partisi'nin sekreteriydi. 1917'de Lenin'in Rusya'ya dönüşünün örgütlenmesinden başrolü oynayanlardandı. Hep partisinin sol kanadında oldu. Pestana: İspanyol sendikal hareketinin önde gelen isimlerinden biriydi. Komünist Enternasyonal İkinci Kongresi 'nde İspanyol komünistlerini temsil etti.

Pilsudski, Jozef: Polonya Sosyalist Partisi 'nin önderlerinden biridir. daha çok Çarlık' ın egemenliği

altındaki kesimlerde faaliyet yürüttü ve Çarlık kuvvetlerinin baskı politikalarıyla sıs sık yüzyüze kaldı, «bağımsız» Polonya'nın kurulmasından sonra bir darbeyle hükümeti elegeçirdi ve ·Polonya'yı Sovyet ltusya'ya karşı Fransız emperyalizminin bir ileri karakolu haline getirdi.

Rakhia, Yukko (1887-1920): 1903'ten beri sosyal demokrat partili olan bir Finlandiyalı metal işçisi. Finlandiya'daki mülteciliği sırasında ona yer bulan ve güvenliğini sağlayan Rakhia idi. Daha sonra Finlandiya Devrimi 'nde önemli bir rol oynadı ve sürekli Bolşevik Partisi Merkez Komitesi 'ne bağlı olarak yahut yakın bir işbirliği içinde çalıştı.

Rakhia, Eino (1886-1936): 1903'ten itibaren sosyal demokrat partisinde çalışan Finlandiyalı devrimci; 1917 yılında Bolşevik Partisi'nin Merkez Komite kuryeliğini yaptı; devrim sırasında Finlandiya'daki Kızıl Muhafız komutanlarından biriydi. Devrimin bastırılmasından sonra Rusya'ya geçti.

Rakovski, Hristiyan (1873-1941): Pekçok ülkede özellikle 1914 öncesinde Balkanlardaki işçi hareketi içinde çalışan eski bir devrimci. Burjuva bir aileden gelen ancak ailesiyle sınıfsal ilişkilerini koparıp hayatını işçi hareketine adayan Rakovski, Ekim Devrimi'nin ardından Ukrayna'nın Sovyetler'e bağlanmasında önemli bir rol üstlendi. Ukrayna'nın Halk Meclisi Komiserliği'nin Başkanlığı görevini üstlenen Rakovski, aynı zamanda Sovyet Devleti'nin ilk diplomatları arasında yer ,ıldı. Zimmerwald Konferansı sırasında ve sonrasında Troçki 'nin konumuna yakın bir "merkezci" tutum alan Rakovski Ekim Devrimi'nden sonra, Troçki'nin peşinden Bolşeviklere katılmıştır. Daha sonra da, Sol Muhalefet'in liderlerinden biri, hatta bir bürokrasi eleştirisi olan "İktidarın Mesleki Tehlikeleri" adlı kitabıyla bu hareketin teorisyenleri arasında yer almış. Daha sonra, Sol Muhalefet ve Troçki ile bağlarını koparıp, SBKP çizgisine bağlanmıştır.

Rakosi, Matyas: Rusya'da bolşevikler tarafından komünizme kazanılan Macar komünist hareketinin

öncülerinden biri. Rakosi, Macar komünist hareketinin öncüleri olan Bela Kun, Tibor Samuely,

Jozef Pogany gibi Rusya' da Bolşevizmle tamşmış. daha sonra hem Macaristan' da, hem de

Komünist Enternasyonal çerçevesinde çeşitli görev ve sorumluluklar üstlenmiştir.

Reinstein, Boris: ABD'deki Sosyalist İşçi Paıtisi'nin bir üyesiyken 1917'deki Stokholm Konferansı'na delege olarak katılan Reinstein, oradan geçtiği Sovyet Rusya'da kalmış ve Kuruluş Kongresi'nde ABD'li komünistleri temsilen Rutgers'in yanısıra yer almıştır.

Renner, karl (1870-1950): Avusturya sosyal demokrat hareketinin ve Austro-Marksist akımın öndegelen isimlerinden biridir, ama sosyal yurtsever olarak daha ünlüdür. Hapsburg hanedanının devrilmesinden sonra koalisyon hükümetinin başkanı olmuştur.

Rizello ve Agnelli: Her ikisi de İtalyan sanayinin ve bankacılık sektörünün önde gelen isimleri arasındadır. Musolini 'yi destekleyenlerin başında bu ikisi gelir.

Renaudel, Pierre (1871-1935): Fransız Sosyalist Partisi'nin yöneticilerinden ve parlamento grubunun gediklilerinden biriydi. Sosyal-şovenizmin önde gelen isimlerindendi; hep öyle kaldı.

L'Humanite gazetesi Fransız Komünist Partisi 'nin yayın organı oluncaya kadar, bu gazetenin kurucusunolan Jean Jaures'in ardından onun yöneticiliğini yaptı.

Roland-Holst, Henrietta (1869-1952): Bkz. Gorter

Rosmer, Alfred: Devrimci sendikal harekete Pierre Monatte'la birlikte katıldı. Savaş yıllarında Vie Ouvriere (İşçi Hayatı) adlı enıernasyonalist bir gazeteyi onunla birlikte yayınladı: 1919 Nisan'ında yine birlikte aynı gazeteyi tekrar yayınladılar. Ancak 1919-1920'1erde Rosmer, Monatte'ın aksine sendikalist eğilimden koparak 1920'de Komünist Enıernasyonal'in İkinci Kongre'sine prezidyumun üyesi olarak katıdı. Sol kanadın lide(lerinden olan Rosmer; Fransız Komünist Partisi'nin çizgisini Komünist Entemasyonal'in çizgisine oturtmak üzere yoğun bir çalışma yürüttü. İleriki yıllarda Sol Muhalefete katılan ve bu yüzden tasfiye edilen Rosmer gittikçe politik faaliyetten çekilmeye başladı.

Roy, Manabendra Nath (1883-195?): Hindistan'da doğan Roy, savaş yıllarında ve Komünist Enternasyonal kurulduğu sırada Meksika'daydı. Komünist Enternasyonal'le Meksika Komünist Partisi 'nin kurulması sürecinde bağ kurdu. İkinci Kongre'ye ise Hindistan komünistlerini temsilen katıldı ve Lenin ile birlikte Ulusal Sorun komisyonunda çalıştı. Bir süre KEYK prezidyumu üyeliği de yapan Roy. bir ara da Çin Komünist Partisi nezdinde Komünist Enternasyonal temsilciliği yaptı. Lenin'in ölümünün ardından önce sola, sonra sağa savrulduktan sonra Roy, İngiliz emperyalizminin safına geçmiştir.

Rosing (Belgelerde bu biçimde yazılmakla birlikte. aslında söz konusu olan Fritz Rozing Ahsisdir) (1870-19 19): Bolşeviklerle birlikte hareket eden Letonyalı devrimci; 1913'te Duma"da temsilci oldu; 1914-1917 yılları arasında İsviçre'de mülteciydi; Rusya'ya döndükten sonra Soldatskaya Pravda (Askerin Pravdası-gerçeği) gazetesinin redaktörlüğünü üstlendi.

Rubanoviç I.A. (1860-1920): Rusya'daki Sosyalist Devrimci Parti'nin en tanınan yöneticilerinden biriydi; çünkü uluslararası platformlarda bu partinin değişmeyen sözcüsü o olmaktaydı.

Rudniyanski, Endre (1885-?): Rusya'da hapisteyken bolşevizmle tanışıp onlara katılan Macar gazeteci ve avukat. Ekim Devrimi 'nden sonra Bolşevik Partisi 'nin Macar Seksyonu 'na önderlik etti, l9l8'de bu seksiyonun başkanıydı. Kuruluş Kongresi'nde Macar Komünistlerini temsilen yer aldığı halde, Macaristan Komünist Partisi'nden çok SBKP ile ve Macar komünist hareketin-·den çok Sovyetler Birliği'ndekiyle ilişkiliydi.

Rutgers S.J. (1876-1961): Hollandalı bir mühendis ve Hollanda Komünist hareketinin öncüsü. Savaş sırasında Endonezya'daydı. Sonra ABD'ye ve 1918'de de Japonya üzerinden Sovyet Rusya'ya geçti. Komünist Entemasyonal'in kuruluş kongresinde sadece Hollandalı komünistleri değil, Endonezya ve Japonyalıları, hatta Amerikalıları da temsil edebileceğini söyledi. Delegeleri' belirleyen komisyon, Rutgers'in sadece Hollanda ve Amerika'yı temsilen katılmasma karar verdi. Rutgers'in bu ilginç öyküden öte, başka yerde adına rastlanmamaktadır. Ayrıca bkz. Gorter.

Sadoul, Jacques (1881-1956): Sosyal-şoven Thomas'ın en sadık destekçilerinden biri olarak Fransız sosyalist hareketinde yer aldı. Savaş sırasında şovenist bir tutum aldığı halde, Sovyet Rusya'daki fransız 'elçiliğinde askeri ataşe olduğu sırada. JIJJS'de Ekim Devrimi'nden etkilenerek komünist harekete katıldı ve Rusya'daki Fransız komünistlerinin arasında Komünist Entemasyonal'in kuruluşuna katıldı. Kuruluş kongresinde Frdnsa hakkındaki raporu o sundu. Bununla birlikte, bir avukat olan Sadoul'un kendi ülkesindeki işçi hareketiyle somut bir ilişkisi olmadı: özellikle de komünist olarak bir etkisi olmadı.

Scheidemann, Philip (1865-1939): Bebel'in yakın çalışma arkadaşlarından Scheidemann,onun ölümünün ardından işbirlikçi Alman sosyalistlerin lideri Ebert'le birlikte hareketetti. Scheidemann aynı zamanda monarşinin korunması için Prens Baden kabinesinde yeraldı. Arıcak tüm çabalarına rdğmen Kayzer'in düşmesinin ardından, devrimci hareketin gelişmesi için yürütülen faaliyetleriyönetti. Spartakistlerin yenilgiye uğrnmasının ardından koalisyon hükümetinin başına geçti. Bu dönemde işçilerin gözünden düşen Scheidemann, kenara çekilmek zorunda kaldı.

Serrati, Giacinto Menotti: İtalyan Sosyalist Parti'nin eski liderlerinden. Uzun bir süre parti merkez yayın organı Avanti'nin yazı işleri müdürlüğünü üstlendi. 1920'deki Livomo Kongresi'nde refoımistleri destekleyen Serrati, Ağustos l920'de İtalyan işçilerinin uğradığı bozgunun sorumlularından biridir. 1922'Jerin ortalarında sola kaymaya başlayan Serrati, İtalyan Komünist Partisi'ne girdi ve onun bir partizanı oarak Komüntem'in Dördüncü Kongresi'ne katıldı.

Schneider ve Loucheur: Bunlardan birincisi özellikle cephane üretiminde uzmanlaşmış bir sanayicidir, ikincisi ise çeşitli hükümetlerde maliye bakanı olarak da yeralmış bir büyük kapitalisttir.

Shaw, Tom: İngiliz işçi hareketinin en tanınmış isimlerinden birisi olan Sh.ıw. aynı zamanda sınıf işbirlikçiliğinin simgelerindendi. l 920'1i yıllarda MacDonald başkanlığındaki hükümetin bakanları arasında yeraldı. İki ve İkibuçukuncu Entemasyonal'in birleşmesinden doğan örgütün yüriltme komitesinin sekreteri olmuştu.

Sirola, Yrjö (1876-1936): Finlandiya Sosyal Demokrat Partisi'nin Genel Sekreteri'ydi; ama 1905-1917 yılları arasında ABD'de yaşamıştı. Finlandiya'daki devrimden sonra, partinin sol kanadında yer alan Sirola devrimci hükümeıte bakanlık görevi almış, devrimin basıırılma􀄞ından sonra ise Sovyet Rusya'ya geçerek, buradaki çalışmalarıyla Finlandiya Komünist Partisi'nin kurucularından biri olmuştur. Sirola aynı zamanda Komünist Enternasyonal için Çağrı Mektubu'nun Finlandiya Komünistleri adına imzacısı olmuştur.

Skrypnik, Nikola (1872-1933): Ukraynalı bolşevik işçi önderlerindendi; 1917'de bolşeviklerin Petrograd'daki önderleri arasındaydı. 1918'de de Ukrayna Halk Komiserleri Konseyi'nin başkanı oldu. 1919' da Komünist Enternasyonal' de Ukraynalı komünistleri temsil etti.

Stinnes ve Deutsch: Her ikisi de savaş sonrası Almanya'nın önde gelen sanayicileridir.

Sultan Zade: Devrim için mücadeleye Rusya'daki işçi hareketi içinde katılmış İranlı bir komünist. Komünist Enıemasyonal'in İkinci Kongre'sinde, ülkesindeki komünistleri temsilen delege olarak yeraldı.

Tanner, Vainö: Finlandiya sosyal demokrat hareketinin revizyonist yöneticilerinden biri.

Thomas, Albert (1878-1932): Millerand ile birlikte bakanlık mesleğine soyunan Fransız sosyalistlerinden biridir. Sosyal şovenizmin simgeleri arasında amlır. Birinci Dünya Savaşı sırdsında

savaşı yürüten koalisyonda bakanlık yaptı. Milletler Cemiyeti'nin «işçi Bürosu»'nun başkanı oldu.

Troelstra, P.J. (1860-1930): Hollanda sosyal demokrasisinin kuruluşundan itibaren önderi olmuştur.Kasım 1918'de mecliste milletvekili iken hükümeti istifaya, işçileri de Alman kardeşlerini izleyerek konseyler ve devrim yoluna girmeye çağırdı. Bu çok kısa süren ve partisi içindeki sol kanadın etkisiyle benimsedij(sol tutum dışında, hep ılımlı bir çizgide kaldı; en iyi durumda merkezcilerin safında oldu. '·

Turati, Filipo (1857-1932): lıalyan Sosyalist Partisi'nin kurucularından biriydi. Genel olarak İtalya'daki reformist solculuğun baş aktörü olarak bilinir. Birinci Dünya Savaşı sırasında entemasyonalist olduğu için değil, İtalyan burjuvazisinin önemli bir kesimi de savaşa karşı olduğu için, Turati savaş kredileri aleyhine oy kullandı. Wilson Programı'nın Avrupa'daki önde savunucularından biri oldu. Dolayısıyla Rus Devrimi ve Komünist Entemasyonal'in baş muhaliflerindendi. Savaştan itibaren italyan Sosyalist Partisi 'nin "reformist" kanadının önderi oldu; (hakim eğilim Serrati'nin "maksimalist-azamici" denen kanattı). 1922'de İtalyan Partisi bölündüğünde, reformist kanadın başını çekti.

Vandervelde, Emile (1866-1938): Belçika İşçi Partisi'nin yöneticilerinden biriyken, savaş

öncesindeki hizmetlerinin karşılığı olarak Kral'ın bakanları arasında yer aldı ve hizmetlerini öyle

sürdürdü.

Varga, E.: Komünist Enıemasyonal'in önde gelen iktisat uzmanlarından biri olarak tanınan Macar ekonomist. 1919'daki Macar Sovyet Cumhuriyeti'nde Yüksek İktisat Konseyi'nin başkanı Wijnkoop: Hollanda sosyalist hareketinin tanınmış isimlerinden biriydi. Savaş sırasında entemasyonalist bir tutum aldı. Komünist Entemasyonal'in kuruluşuna ilk katılanlardan biriydi. Daha sonra Pannekoek ve Gorter ile birlikte «sol komünist» kanatta yeraldı. Bkz. Gorter

Vorovski, Vatislav v_ (1871-1923): Bolşeviklerin İsveç'teki temsilcilerinden. Birinci Kongre sırasında da aynı görevdeydi; bu kongrede Rus delegasyonunun istişari oy sahibi üyesiydi.

Wrangel, Piyotr (1878-1928): Asker olarak iç savaşta beyaz orduların başında ünlenenlerden biridir. Deni kin geri püskürtüldükten sonra. beyaz orduların başkomutanı olan Wrangel, 1920 Sonbahar'ına kadar bir yıl boyunca Kırım Yarıınadası'nı tuttu. Buradan Kızıl Ordu tarafından püskürtüldükten sonra, ordusunun geri kalanıyla birlikte Balkanlar'a geçti.

Yudeniç: 1920'de Petrograd'a saldıran beyaz orduların komutanıydı. Yudeniç'in saldırısı sırasında Bolşevik Partisi'nin Merkez Komitesi'ni Petrograd'ı terkedip etmemeyi tartışmaya yöneltecek kadar ciddi bir tehlike doğmuştu. Sonuçta Yudeniç'in saldırısı boşa çıkıığı gibi, adı bir daha duyulmadı.

Örgütler

ABD SosyaHst Partisi (SPUSA): 1901 'de kurulan bu parti, 1918 Kasım'ından itibaren Şikago'daki şubesi bulunan Slav kökenli unsurların partiden kopmaksızın Komünist Propaganda Birliği adlı bir grup oluşturması ve Boston 'daki örgütü içinda çalışan Leton devrimcilerin Devrimci Çağ (Revolutionary Age) adlı bir gazete çıkarmaya başlamasıyla krize girdi. Komünist Propaganda Birliği Fritz Rozin (Rosing-Ahsis) ve o sıra ABD'de bulunan Hollandalı Rutgers tarafından yönetiliyordu. Devrimci Çağ gazetesi ise Louis Fraina tarafından çıkarılıyordu. Bu gazete, l 919 Şubat'mda SPUSA'nın sol kanadının Manifesto'su başlığıyla bir metin yayınlamıştı; ünlü gazeteci ve Üçüncü Enternasyonal İkinci Kongre delegesi olan John Reed (1887-1920) de bu grubun bir üyesiydi.

Alman Bağımsız Sosyalist Partisi (USPDJ: 1917 Nisan'ında Gotha'da Alman Sosyal Demokrat Partisi'nden kopan tüm gruplarla kuruldu. Partinin kurucuları arasında Lüksemburg, Libknecht, Jogkhes vb. olduğu gibi, Bemstein, Crispien, Haas, Kautski vb. de ordaydı. 1918 Kasıın'ın-da Spartakfst'lerin genel grev ve silahlanma, Rus Devrimi'yle dayanışma çizgisi partinin sol kanadının gecikerek de olsa kopmasına neden oldu. 1918-1919 Alman Devrimi sırasında USPD, komünistlerle sosyal hainler arasında ikincilerin lehine bir uzlaştırıcılık görevi üstlendi. l 919' da Komünist Enternasyonal kurulurken, USPD'de İkinci Entemasyonal'den kopuşunu ilan etmişti. Bu tabanındaki sol eğilimli işçileri terbiye ederek, tekrar İkinci Entemasyonal'e gitmek üzere yapılan bir manevraydı. Nitekim 1920'de, Halle Kongresi'nde 800 bin üyeyi temsil eden delegelerin üçte ikisi «21 Koşul»u benimseyerek Üçüncü Enternasyonal 'e katılma kararı alınca. bu örgütün ço􀄷unluğu Alman Komünist Partisi'yle (KPD) birleşmiş oldu. Geri kalanlar ise USPD olarak 1922'ye kadar İkibuçukuncu Enternasyonal içinde yeralıp, sonra bıi enternasyonal ile birlikte ikinci Enıernasyonal'e

ve onun resmi şubesi SPD'ye katıldılar (1923). Bu son noktada ise, Ledebour önderliğinde küçük bir grup orta yolcu bir tutum takınarak zamanla dağıldı.

Alman Arnstur}·ası Komünist Partisi: 3 Kasım 1918'de Viyana da kuruldu: Üçüncü Enternasyonal

için Çağrı mektubunu imzalayarak ve Kuruluş Kongresi'nde yer alarak uluslararası ölçekte

tanındı.

Amsterdam Enternas)·onali: İkinci Entemasyonal'e bağlı sencjikaları anmak için kullanılan yaygın terim. Resmi adı Uluslararası Sendikalar Enternasyonali'ydi. Savaş yıllarında faaliyeti dondurulan bu örgüt, 1919'dan itibaren yeniden canlandırılmıştı. merkezi Amsterdam'daydı. Austro-Marksizm: Otto Bauer ve Fritz Adler' in temsil ettiği bir akımdır. Bu akım politik olarak İkinci Enternasyonal Marksizmi'nin genel çizgisinin oportünist veya merkezci çigisinden ayırtedilememekle birlikte bazı özgül (kültür, ulusal sorun vb.) sorunlardaki teorik üretimiyle dikkat çekmiştir

Bağımsız İşçi Partisi (İLP-İngiltere): Ramsay MacDonald'ın önderlik ettiği tipik bir sosyal demokrat partiydi. Belçika İşçi Parlisi'nin devrimci unsurları: Kastedilen War Van Overstraeten'in (1891-?) önderlik ettiği Sosyalist Genç Muhafızlar'dır.

Beyaz Rusya Komünist Partisi: 1918 yılında kuruldu. 3 Kasım 1918'de Viyana'da kuruldu; Üçüncü Enternasyonal için Çağrı mektubunu imzalayarak ve Kuruluş Kongresi'nde yer alarak uluslararası ölçekte tanındı.

Britanya Sosyalist Partisi (BSPJ: 1912'de John MacLean. Joe Feinberg, Sylvia Pankhurst'ün başı çektiği ve bolşevik çizgiye en yakın olan grup tarafından kuruldu.

Büyük Britanya Uluslararası İşçi Birliği (IWGB): 1911 'de kurulup, işçi çevrelerinde önemli bir yankı uyandırınakla beraber hiçbir zaman yerellikten kurtulamayan ve kaybolan bir grup.

Çek SosJ·al Demokrat Partisi'nin devrimci unsurları: Çek partisinin içinde hir birbiyle rekabet hıılinde bir sürü grup vardı. Bunların hepsi de kendilerini daha solda görüyordu. Örneğin Alois Neurath ve sosyal şoven Bohumir Smeral'ın grubu bunların arasındaydı.

Çesniyaklar: Bu grup. Bulgar Sosyal Demokrat Partisi 'nin «dar» kanadı olarak bilinir. En tanınmış isimleri ve kurucuları Kolarov ve Blagoev'di. Çesniyaklar, Balkan Savaşı'ndan itibaren, savaş karşısında devrimci bir tutum geliştirmişlerdi ve savaş sırasında bolşeviklerin yanı sıra parti olarak savaşa karşı devrimci tutumları gösteren az sayıda örgütün arasındaydı. Bulgaristan'ın savaşa girdiği 1915 yılında Çesniyak'ların 3 bin üyesi vardı. Komünist Enternasyonal'e katıldıkları 1919 yılının başındaysa üye sayısı 21 bindi.

Danimarka'daki Klassenkampen Grubu (Sınıf Mücadelesi): Bu grup, daha çok İsveç'deki

gelişmeden etkilenen ve onların evrimini izleyen bir gençlik grubuydu.

Dünya Sanayi İşçileri Birliği (IWW-Amerika): 1905 yılında Debs. DeLeon, Jones «ana» gibi ABD solunun en ileri unsurları l 905'den itibaren bu sendikal örgütlenme içinde biraraya gelmişti. Yirıııinci yüzyılın ilk yıllarında ABD' deki başlıca sınıf mücadelelerine bu örgüt damga vurdu. Mülteci olarak sığındığı Moskova'da ölen Bili Haywood, Amerikan Komünist-Partisi'nin kurucu ve önderlerinden olan William Z. Foster ve James P. Canon bu hareketin içinden çıkmışlar

Dünya Sanayi İşçileri Birliği (IWW-İngiltere): Özellike liman işçileri arasında ve Londra'dan başlayarak yayılan bir örgütlenmedir. 1910'da ilk kez ortaya çıktılar ve lngiltere'deki Shop Stewards hareketinin yaratılmasında ve yönlendirilmesinde büyük bir etki sahibi oldular. Bu örgütün kuruluşunda başı çeken Tom Mann (1856-1941), Sosyal Demokrat Federasyonu'ndan çıkarak devrimci harekete yönelen sendika önderlerinin tipik bir temsilcisiydi.

Estonya Komünist Partisi: 1918 yılında kuruldu. 3 Kasım 1918'de Viyana'da kuruldu; Üçüncü Enternasyonal için Çağrı mektubunu. imzalayarak ve Kuruluş Kongresi'nde yer alarak uluslararası ölçekte tanındı. Önderlerinin arasında, aynı zamanda kısa ömürlü ( 19 l 9-1920) Estonya Sovyet Cumhuriyeti hükümetinin üyeliğini de yapmış olan Hans Pögelman (1875-1938) gelir.

Finlandiya Komünist Partisi: 29 Ağustos 1918'de Moskova'da kuruldu; Finlandiya Devri·

mi'nin bastırılmasından sonra, Finlandiyalı komünistlerin bir kısmı Rusya'ya geçmişlerdi, Komünist

Partisi de bu mülteciler tarafından kuruldu. Kurucularının başında aynı zamanda örgütün genel

sekreteri olan ve 1918 Haziran'ında oluşan devrimci hükümetin başkanlığını üstlenen Kuller·

vo 􀄘anner (1880-1930) bulunuyordu.

Hollanda Komünist Partisi: Bu 1918'de adını değiştiren eski Bağımsız Sosyal Demokrat

Parti 'ılir.

İrlanda Sosyalist Cumhuriyetçi Partisi: James Connoly (1868-1916) tarafından kurulan bu partiyle yine Connoly tarafından kurulan İrlanda Ulaştırma ve Genel İşçi Birliği (ITGWU), İrlanda işçi hareketinin errönemli örgütsel dayanaklarıydı, ama 1916'daki ayaklanmanın bastırılmasıyla bu örgütler dağıldılar. l9!9'da bu örgütlerin arta kalan derimci unsurları hala örgütsüz durumdaydılar. İspanya! Sosyalist Partisi: Bu partinin içindeki devrimci unsular çok dağınıktı. Mariano Garcia kortes, Daniel Anguiano Mangada'nın başı çektiği gruplarla Madrid'deki Sosyalist Gençlik Örgütü ve Ulusal Sendikalar Birliği (CNT) içindeki Üçüncü Enternsyona! taraftarları, ancak Komünist Enternasyonal kurulduktan sonra örgütlenip ayrı bir parti haline geldiler.

İsveç Sosyal Demokrat Partisi'nin sol kanadı: Zett Höglund tarafından 1916'da kurulan Sol Sosyal Demokrat İşçi Partisi. Höglund (1884-1956) ve Ture Nerman (1886-?) İsveç sosyal de mokrasisinin gençlik örgütlünün önderleriydiler ve Zimmerwald solunun deklarasyonunu imzalamışlardı. Mart !9!6'da ise partinin muhalefetine rağmen gençlik örgütü hükümet alehtarı bir bildirge yayınladı. Bu Höglund ve birkaç yoldaşının çalışma kampına gitmesine yolaçtıysa da İsveç'de komünist bir çekirdeğin oluşmasında dönemeç noktası oldu.

İsviçre sosyal demokrasisinin sol kanadı: Bu kanat içerisinde, Fritz Platten, Jules HumbcrtDroz,

Jakob Herzog gibi komünistlerin yamsıra; Kuruluş Kongresi 'ne delege olarak gelen L. A.

Katscher gibi daha çok anarşizmden esinlenen unsurlar da bulunmaktaydı.

İtalyan Sosyalist Partisi: Bu parti, Avrupa'daki İkinci Enternasyonal Partileri içinde çoğunluğu

savaş karşıtı olan tek partiydi; «maksimalist» denilen Seratti önderliğindeki hizip hakimdi.

Önce Mussolini ve grubunun kopmasıyla başlayan İtalyan partisinin kesin ayrışması, Komüntern

'in kuruluşundan sonra gerçekleşti.

Kara Yüzler: Bazan Yüz Karalar diye de çevrilir. Çarlık Rusya 'sında Yahudilere yönelik toplu kıyım hareketleri için Çarlık'ın da destek ye himayesiyle oluşturulmuş çetelerdi. Bu çeteler işçi hareketinin ve devrimci hareketinin yükselişine paralel olarak bu hedeflere yönelik saldırılara da girişmişlerdi.

Letonya Komünist Partisi: 1918 yılında kuruldu. Üçüncü Enterna􀃬yonal için Çağrı mektubunu imzalayarak ve Kuruluş Kongresi 'nde yer alarak uluslararası ölçekte tanındı. Bu örgütü Komünist Enıernasyonal'in Kuruluş Kongresi"nde temsil eden Kari Gailis, bolşeviklerin Petrograd örgütünün militanlarından biriydi.

Litvanya Komünist Partisi: 1918 yılında kuruldu. Üçüncü Enternasyonal için Çağrı mektubunu imzalayarak ve Kuruluş Kongresi'nde yer alarak uluslararası ölçekte tanındı. Bu partinin önderlerinden biri ve Komünist Enternasyonal delegesi olan Kazimir Gedris (1888-1926; aynı zamanda Beyaz Rusya komünistlerini de temsil ediyordu) 1913'de ABD'ye iltica etmiş bir Livanya köylüsüydü. Sosyalizmi ABD Sosyalis Partisi'nde benimseyip, Şubat Devrimi'nden sonra bolşevik oldu.

Macaristan Komünist Partisi: 14 Kasım 1918'de Budapeşte'de kuruldu.

Norveç Sosyal Demokrat Partisi: Norveç Sosyal Demokrat Partisi savaş sırasında sol kanadın

denetimine geçmişti. Bu kanadın başını çeken Martin Tramael (1879-?) devrimci sendikalizmin

tipik özelliklerini gösteren tipik bir işçi önderiydi.

Polonya Komünist İşçi Partisi: 16 Kasım 1918'de Varşova'da kuruldu.

Portekiz Sosyal Demokrat Partisi: Marks'ın damadı Paul Lafargue'nin etkisiyle Gneco tarafındın 1875 yılının başında kurulan bu parti, geçmişte sağlam kökleri olduğu halde, hiçbir zaman büyük bir örügüt olmadı. Zimmerwald sürecinde bu partinin temsilcileri fiilen yeraldılarsa da bu sürecin hep sağ ucunda kaldılar. Sonradan da Portekiz Sosyal Demokrai Partisi Üçüncü Enternasyonal'e karşı tutum aldı. Tek bir üyesi bile, Portekiz Komünist Partisi'nin 1921 'deki kuruluşuna katılmadı. 1921 'de kurulan Portekiz Komünist Partisi ise daha çok anarko-sendikalist gelenekten gelen komünistler tarafından kuruldu.

Rate system: Rat, Almancada konsey-şura anlamına gelir ve aynı zamanda sovyetin karşılığıdır; rate ise bunun çoğuludur. Almanya'daki konseyler hareketi diye de anılan rJİltesystem. sovyetler doğrultusundaki işçi hareketini ifade etmektedir. Bununla birlikte Komünist Enternasyonal çizgisinden kopan ve bazan «konseyci komünistler» diye de anılan grup da aynı kavramı kullandığı için ve sovyet perspektifi komünist hareket tarafından Lenin'den sonra terkedildiği için bu sıfat, daha çok bu «konseyci komünistler»i tanımlamak için kullanılagelmiştir.

Romen Sosyal Demokrat Partisi: Romanya Sosyal Demokrat Partisi'nin tutumu, savaş sırasında da sonrasında da reformist bir çizgideydi. 1918 yılında bu partinin devrimci unsurları Moskova'da «Romen Devrimci Komitesi» adı altında biraraya geldiler. Konstantinescu önderliğindeki bu grup, Üçüncü Enternasyonal İçin Çağrı Mektubu'nu Romen Sosyal Demokratları olarak imzaladığı gibi, Romanya Komünist Partisi 'nin de çekirdiğini oluşturdu.

Shop Stewards Komiteleri: İngiliz işçi hareketi içinde, Shop Stewards, işyeri temsilcisi demektir ve köken olarak sendikaların işyerlerindeki temsilcilerini ifade eder ve Türkiye'deki sendika işyeri temsilciliğinin karşılığıdır. Ancak yirıninci yüzyılın başlarından itibaren İngiltere'deki işçi hareketinin evrimi içerisinde Shop Stewards Komiteleri apayrı bir anlam kazanmıştır. İşçiler önce iş yeri temsilcilerini kendileri seçip denetlemek isteğiyle harekete geçmişler ve bu hareket İngiltere'deki sendika bürokrasisinin işçi kitleleri üzerindeki etkisini kırmaya dönük bir hareket haline gelmiştir. Shop Stewards Komiteleri, her zaman işyerinin tümü düzeyinde bir örgütlenmeyi ifade etmez, birden çok bölümü-ya da atölyeleri bulunan işyerlerinde, her atölye ya da bölüm için ayn komiteler seçilmekteydi; bu durumda Shop Stewards Komiteleri'nin farklı sendikalar arasındaki rekabetin alanı haline geldiği de görülmüştür. Öte yandan sendika aygıtlarına karşı işçilerin bir örgütlenmesi olarak onaya çıkan bu komiteler kendilerini ve işlevlerini sendika ve işyeri sorunlarıyla sınırlı tutmama eğilimindeydi; çoğu kez işçi ailelerini, sendikasız işçileri, taşeron işçilerini ve işçilerin mücadelesini destekleyen çeşitli kesimleri de etki alanlarına çekip, onlar tarafından desteklendikleri gibi, onların sorunlarına el atmaya yöneldikleri de olmuştur. Özellikle savaşın ardından sınıf mücadelesinin yükselişine paralel olarak bu taban örgütlenmeleri sendika bürokrasilerine karşı işçilerin kendi çıkarlarını koruma refleksini aşan bir boyut kazanmıştır. Murphy, Galacher, MacManus gibi komünist işçi önderleri hem bu hareketin içinden çıkmış hem de bu komiteleri savaş yıllarından itibaren bir silah olarak kullanmışlardır. İşçi arsitokrasisi ve sendika bürokrasisinin fiilen burjuva devletinin işçi sınıfı içindeki denetim aygıtları haline gelmesiyle, Shop Stewards Komiteleri de burjuva demokrasisine karşı proleter demokrasinin nüveleri olarak, hazırlık okulları olarak şekillenmeye başladı. Ô􀃿ellikle Komünist Entemasyonal'in kuruluş döneminde bu gelişme işçi sınıfının tabanında proletarya diktatörlüğü yönünde bir doğal eğilim olarak görülüp savunuldu. Shop Stewards Komiteleri sendikaların işçi hareketi üzerindeki denetimi yeniden sağlamasıyla anadan kalktı. Ama bu denetimin zayıfladığı ve sınıf mücadelesinin keskinleştiği dönemde yer yer başgöstermeye devam etti ve ediyor (Örneğin Liverpool).

Sırp Sosyal Demokrat Partisi: Her ne kadar yöneticilerinden Kakleroviç ve Popoviç Stokholm Konferansı'na katılıp merkezci bir tutum sergiledilerse de, Sırp sosyal demokratları genelde sol bir çizgide kabul edilir. Komünist Entemasyonal'in kuruluş sürecinde, Sırp sosyal demokratlarının sol kanadı diye anılanlar arasında aynca Moskova'da Budapeşte'de oluşan komünist çekirdeklerle Hırvat panisinin küçük sol kanat azınlığı kastedilmektedir.

Sosyalist Gençlik Enternasyonali: İkinci Entemasyonal'in gençlik örgütlerine 1910 yılından itibaren Alman Panisi"nin bir genç militanı olan, ama lsviçre'de yaşayan Willi Münzenberg (1887-1940) önderlik ediyordu. 1915 İlkbaharında Bem'de uluslaransı Gençlik Konferansı'nı örgütleyen de oydu. İsviçre'deyken Lenin vasıtasıyla Bolşevizm'le tanışmış ve bu çizgiye bağlanmıştı. 1915'de de bu örgütün sekreterliğine seçilmişti. Dolayısıyla İkinci Entemasyonarin gençlik örgütü, Üçüncü Entemasyonal'in kurulması yönündeki hareketin Avrupa'daki ayaklarından biri oldu.

Sosyalist İşçi Partisi (SLP-Amerika): Bu pani 1877'de Sosyal Demokrat İşçi Birliği (SDWA). İllnois İşçi Panisi (İLP) ve Birinci Entemasyonal'in kalıntılarının birleşmesiyle oluştu. Komünist Entemasyonal'in Kuruluş Kongresi'nde Amerikalıları temsil eden Reinstein de bu partinin

bir üyesiydi.

Sosyalist İşçi Partisi (SLP-İngiltere): 1903'de Sosyal Demokrat İşçi Federasyonundan kopan bir dizi tanınmış işçi önderi (MacManus, John Murphy gibi) tarafından kurulmuş ve Büyük Britanya' daki devrimcilerin biriliğini,hedef alan bir örgüttü.

Spartakistler Birliği (Spartakusbund): Sonradan Alman Komünist Panisi'ne (KPD) dönüşecek olan, grup. Alman Sosyal Demokrat Panisi 'nin (SPD) içindeki sol kanat, önce bu paniden koparak Bağımsız Sosyal Demokrat Pani'yi (USPD) oluşturanlara katıldı. Ancak 1918 yılı sona ererken patlak veren Alman Devrimi 'nin ardından bağımsız bir parti kurulmasına yöneldi. KPD'nin kuıuluş kongresini, Lenin "Üçüncü Enternasyonal fiilen kurulmuştur" diye selamladı. 

Ukrayna Komünist Partisi: 1918 yılında kuruldu. Üçüncü Enternasyonal İçin Çağrı mektubunu

imzalayarak ve Kuruluş Kongresi'nde yer alarak uluslararası ölçekte tanındı. Bu parti

Skrypnik. Gobner gibi deneyimli bolşeviklerin çabalarıyla kurulmuştu: bunlardan Gobner, Komünist

Enternasyonal'in yedi kongresinde de delege olan tek kişidir.

Anlaşmalar, Olaylar

Antant, Antant devletleri, Antant ülkeleri: Üçlü İtilaf (anlaşma), İtilaf devletleri vs. de denir. Birinci Dünya Savaşı 'nın taraflarından biri, yani İngiltere, Fransa, Rusya, Japonya ve ABD'nin olduğu taraf böyle anılır. Antant, Ekim Devrimi ile Rusya fiilen savaştan çekildiği halde, kazanan taraf oldu. Yenik düşen ve Almanya, Avusturya-Macaristan. İtalya, Bulgaristan ve Osmanlı lmparatorluğu'nun oluşturduğu taraf ise, "Üçlü İttifak", ya da İttifak Devletleri diye anılır. Basel Kongresi: İkinci Enternasyonal 'in birinci paylaşım savaşından önceki son kongresidir

(1912)

Brest-Litovsk Anlaşması: Almanya ile Sovyet Rusya arasında 3 Mart 1918'de PolonyaRusya sınırındaki Brest-Litovsk kasabasında imzalanan ateşkes anlaşması. Lenin bu anlaşmayı yol kesen haydutlara haraç verip canını kurtarmaya benzeterek yorumlamıştı.

Kapp-Luttwitz Darbesi: Spartakistlerin ayaklanmasını ezen birliklerin komutanı olarak ün yapan General Lüttwi tz, 13 Mart 1920 günü Berlin' de bir darbe yaptı. Ebert başkanlığındaki sosyal demokrat hükümet ve milletvekillerinin bir çoğu direnmeden Stuttgart'a kaçtı. Ordunun geri kalan kısmı da Weimar cumhuriyeti için direıuneye yanaşmamış, «tarafsız» kalmıştı. Bu olay Lüttwitz'in sivil piyonu olan Dr. Kapp'a izafeten «Kapp Darbesi» olarak anılır. Aslında SPD, Alman Devrimi'ni ezerken ve daha sonra düzeni sağlamak için kendi elleriyle kurduğu Reichswer (yeni profesyonel Alman ordusu) tarafından devrilmiştir.

Kapp darbesi KPD tarafından «iki karşı-devrimci çetenin kavgası» olarak değerlendirmiş ve  parti sol görünümlü çekimser bir tutum almıştı. Buna karşılık, Alman sendika bürokrasisinin kıdemli şefi Legien derhal genel grev çağrısı yaptı. Uzun süreli sendikacılık hayatı boyunca. genel grev çağrısının en şiddetli muhalifi olan Legien'in bu tutumu beklenmedik ve şaşırtıcı oldu. Darbenin hemen ardından 12 milyon işçi sokaktaydı. Ayın ! ?'sinde kaçma sırası Lüttwitz ve Kapp'taydı. Ancak komünistlerin tereddüdlü, oportünistlerin atak tutumu nedeniyle. kitle hareketinin önderliği tekrar sosyal demokrasinin en sağ kanadının eline geçti bile. Legien darbeyi önleyen genel grevi burjuva cumhuriyeti sağlamlaştırma eylemine dönüştürdü.

Kienthal Konferansı: 1916'nın 24-30 nisan tarihlerinde bu kez Kienthal'de İkinci Zimmerwald Konferansı=Kienthal Konferansı toplandı. İkinci konferans. Zimmerwald'da kurulan Uluslararası Sosyalist Komisyon'un çağrısıyla ve önceden yayınlanan bir gündemi görüşmek üzere toplandı. Bu gündemde «savaşa karşı mücadele»; «savaşa ve milliyetçiliğe düşman olan sosyalistlerin uluslararası birliği»; «hükümetlere karşı mücadelenin ajitasyon ve örgütlenmenin pratik tedbirleri»; ve «Zimmerwald kararlarının yaygınlaştırılması» vardı. Çağrıyı ve gündemi kaleme alan Lenin'di. Bununla birlikte konferansa katılan delegelerin çoğunluğunun ikinci Enternasyonal çizgisinden kopmamakta direnen merkezci tutumları bu konferansı işlevsiz kıldı. Lenin Kienthal'den sonra bolşeviklerin Zimmerwald zemininde oyalanmaması gerektiği sonucuna vardı. Kienthal konferansı aslında Zimmerwald girişiminden bir dünya panisine gidilemeyeceğinin anlaşıldığı bir dönüm noktası olarak kabul edilebilir.

Mart 1921 Ayaklanması: Almanya'nın Mansfeld bölgesinde 1921 'in Manında meydana gelen işçi gösterileri hükümet birlikleri tarafından kanlı bir biçimde bastırılmıştı. Bunun hemen ardından Komünist Enıemasyonal'in Alman seksyonu olan KPD, bir yıl önce Kapp darbesi karşısını! aki çekingenliğinin tam tersi bir tutumla bir ayaklanma çağrısı yükseltti. l;luna işçilerden somut bir yanıt gelmeyince de. bu kez bir genel grev çağrısı yaptı. Genel greve yalnızca komünist partisinin taraftarı olan işçiler katıldı; onlar da azınlıktaydılar. Bu --genel grev·· eylemi, genel grev çağrısına katılan işçilerin hem hükümet kuvvetleriyle, hem de komünist panisiyle bağları olmayan işçi çoğunluğuyla sen sünüşmelere bazan silahlı çatışmalara girmelerine yol açtı. Sonuçta çok sayıda ölü ve binlerce tutuklu veren komünist parti eylemi durdurduğunu açıkladı. Bu deneyim Komünist Enternasyonal 'in üçüncü kongresinde uzun tanışmalara neden oldu. Rus delegasyonu «saldırı felsefesini en büyük tehlike olarak göıtiyor ve bunun pratikte uygulanmasını da en büyük siyasal suç olarak kabul ediyoruz» tutumunu ifade etmekteydi.

Milletler Cemiyeti: Antant devletleriyle Almanya arasındaki barış görüşmelerinin ardından, özellikle ABD'nin yönlendirmesiyle kurulmasına karar verilen uluslararası kuruluş; merkezi Cenevre'deydi. Fiili ömrü Versay Anlaşması'nın yürürlük tarihi de olan 10 Ocak 1920'de başlayıp, Hitler yönetimindeki Almanya'nın ayrılmasıyla sona erdi. Buna karşılık, Milletler Cemiyeti'nin Uluslararası Adalet Divanı (eski adı Daimi Adalet Divanı idi), ILO (Uluslararası Çalışma Örgütü) gibi kimi kurumları ve idari yapısı hemen hemen olduğu gibi Birle􀅋miş Milletler tarafından devralınarak sürekliliği korundu. Başlangıçta Komünistler, Milletler Cemiyeti"nin kurulduğu zaman bunu emperyalizmin dünyayı yağmalamak ve yeni savaşların yolunu döşemek için oluşturdukları bir ittifak olarak tanımlayıp reddetmişlerdi. Bazan Cenıiyeı-i Akvam olarak da ifade edilen bu örgüt, Komünist Enternasyonal'in ilk yıllan boyunca komünistler tarafından ·'haydutlar çetesi" olarak anılıyordu. Milletler Cemiyeti'nin karşısına komünistlerin çıkardıkları alternatif, Dünya Sovyet Cuınhuriyetleri'nin birliği ve bu yoldaki mücadeleye önderlik etmek üzere Komünist Enternasyonal' di.

Lenin' in ölümünden sonra Komünist Enternasyonal adım adım bu tutumu terk eden bir çizgiyi benimsedi. 1934 yılında SSCB Milletler Cemiyeti'ne katıldı (1939'da da Finlandiya'ya saldırdığı gerekçesiyle ihraç edildi); 1943'te Komünist Enternasyonal'in tasfiye edilmesinin ardından da, SSCB, Milletler Cemiyeti'nin yerine kurulan Birleşmiş Milletler'in oluşturulmasında belirleyici bir rol üstlendi.

Stuttgart Kongresi: İkinci Enternasyonal'in 1907'deki düya kongresi: bu kongrede sömürge

sorunu ve savaşa karşı tutum tanışılmış. sonuçta Lenin ve Manov'un da desteklediği Rosa Lüksemburg'un

kaleme aldığı bir bildiri benimsenmiştir.

Versay Anlaşması: Birinci Dünya Savaşının galibi olan Antant devletleriyle Almanya arasında. 1919'un 28 Haziran'ında Paris'teki Versay Sarayı"nda imzalanarak, ancak IOOcak 1920"de yürürlüğe giren anlaşma. Bu anlaşma aynı zamanda ··Wilson prensiplerinin'" Avrupa devletleri tarafından onaylanması ve Milletler Cemiyeti 'nin kurulması da demektir. Bir başka deyişle, bu anlaşma ABD"nin savaşın büyük galibi olduğunun tescil edilmesidir. ABD'nin gecikerek de olsan emperyalist paylaşım savaşına katılmasıyla üstünlüğünü kaybederek yenik düşen Almanya.1918'in Sonbaharında ABD başkanı Wils.on'dan ondört maddelik ilke çerçevesiyle hemfikir olduğunu açıklayarak, barış görüşmelerine önayak olmasını talep etmişti. Daha büyük bir yağmanın peşinde olan ve savaşın acısını Almanya'dan çıkarına arayışındaki Fransa ve İngiltere bu konuda ayak sürümekteydiler. Sonuçta Paris 'te yapılan görüşmelerin ardından, biraz oldu bittiyle imzalanan Versay Anlaşması şu koşulları getirdi: Almanya'nın topraklarında ve nüfusunda yüzde on civarında bir daralma olacaktı: ve silahlanma, ordu besleme konusunda kısıtlamalar getirilecekti; bunlara ek olarak da, o zaman iktisatçıların "ödenmesi dünya dengelerini altüst eder" dedikleri büyüklükte (yalnız Fransa'ya 33 milyar dolar) savaş tazminatı ödeme zorunluluğu getirilecekti. Bu konulardaki herhangi bir ihlal ise savaş nedeni sayılacaktı. Almanya'nın itirazlarına rağmen, Versay koşulları Almanya'ya dayatıldı ve Hitler'in ihlal ederek İkinci Dünya Savaşı'nı başlatmasına kadar bu anlaşma Antant devletlerinin Almanya'nın ve müttefiklerinin boynuna geçirdiği bir tasma olardk kullanıldı.

Wilson Planı: Birinci Dünya Savaşı sırasında ABD başkanı olan Woodrow Wilson'un savaş sonrası düzenlemelerle ilgili olarak öne .sürdüğü ondört maddelik uzlaşma zemini. Bu maddeler esas olarak üç ana fikir üzerine oturuyordu. Bunlardan birincisi, egemen devletlerin yani birbiri tarafından meşru kabul edilen devletlerin birbirlerinin iç işlerine karışmamasıydı; bu ilke Ulusların Kendi Kaderini Tayin Hakkı kılıfı içinde sunulmaktaydı. İkincisi; dosta da düşmana da eşit davranma ilkesiydi ki, bu aslında savaşları bir hukuka bağlayarak meşrulaştırınak ve olağanlaştırınak anlamına geliyordu. Üçüncüsü ise; bütün bu düzenin bekçisi olarak Milletler Cemiyeti'nin kurulmasıydı.

Sonuçta Wilson'ın önerileri benimsenerek Milletler Cemiyeti kuruldu.

Zimmerwald Konferansı: 1915 yılının Mart ayında İsviçre' de, Uluslararası Kadınlar Konferansı toplanmıştı; peşinden Nisan'da uluslararası Sosyalist Gençlik Örgütleri.Konferansı toplandı. Bu toplantıların sonucunda şovenizme karşı ve barış isteyen zayıf ve pasifist metinler yayınlandı. Aynı yılın ilkbaharında İtalyan Sosyalist Partisinin bir milletvekili olan Morgardngiltere, Almanya ve Fransa'ya giderek bir uluslararası sosyalist konferans toplanması için sondaj gprüşmeleri yaptı. Resmen konferans çağrısını yapan İtalyan entemasyonalistleri olsalar da, toplantıyı fiilen organize eden Grimm önderliğindeki İsviçreli sosyalistler oldu. Ne var. ki, Grimm, Kautsky'cilerle sol kanat arasında bir orta yol bulmak gayretiyle hareket ediyordu. Bu nedenle konferansın bileşimi oldukça eklektik bir yapı oluşturdu.

5 Eylül günü belli başlı 12 Avrupa ülkesinden (Almanya, Fransa, İtalya, Rusya, Polonya, Letonya, Bulgaristan, Romanya, İsviçre, Hollanda, İsv,:ç ve Norveç) 37 delege ve bir gözlemci Bern kenti yakınındaki Zimmerwald köyünde bir araya geldi. Toplantı 8 Eylül'de sona erdi. Konferansta kabul edilen ve Troçki 'nin kaleme aldığı bildiri başarılı bir uzlaşma metniydi. Yine de Lenin bu bildiriyi «oportünizm ve sosyal-şovenizmden ideolojik ve pratik kopuş yönünde ileri bir adım» olarak niteledi. Bu nedenle de konferansın bileşiminin eklektik yapısına, bildirgenin eksik ve tutarsız oluşuna rağmen bu bildiriyi imzalamanın doğru olduğunu savundu.