PARTİMİZDEKİSOSYAL-DEMOKRAT SAPMA ÜZERİNE
I MUHALEFET BLOKU'NUN GELİŞMESİNDE AŞAMALAR
Yoldaşlar! Raporumda değinilmesi gereken ilk sorun, Muhalefet Bloku'nun ortaya çıkışı, gelişme aşamalarıve son olarak şimdiden başlamışbulunan parçalanmasısorunudur. Bu konu görüşümce, Muhalefet Bloku üzerine tezlerin özüne girişolarak gereklidir.
Daha XIV. Parti Kongresi'nde Zinovyev, tüm muhalif akımların toplanmasıve yekpare bir güç olarak birleşmesi sinyalini verdi. Konferans delegesi yoldaşlar, Zinovyev'in bu konuşmasını anımsayacaklardır. Hiç kuşku yok ki, gruplar oluşturmanın az çok özgür olduğu ve Troçki'yi artık çoktandır tatmin etmeyen Parti'nin temel çizgisine karşımücadele yürütmek için bu gruplaşmaların az çok sıkıbirleşmek zorunda olduklarıgörüşünü baştan beri savunan
Troçkist saflarda böyle bir çağrı yankı bulacaktı. Bu, deyim yerindeyse, bloku oluşturmak için hazırlık çalışmasıydı.
1— Birinci Aşama
Bloku oluşturma yönünde ilk ciddi adımımuhalefet, MK Nisan Plenumu[88]sırasında Rikov'un iktisadi durum üzerine tezleriyle bağıntıiçinde attı. O sıralar "Yeni Muhalefet" ile Troçkistler arasında henüz tam bir dostluk hüküm sürmüyordu, ama blokun kaba yapısının bittiği — buna artık hiç kuşku olamazdı. Nisan Plenumu'nun tutanaklarınıokumuşolan yoldaşlar bunun mutlak doğru olduğunu bileceklerdir. Öz olarak iki grup halihazırda anlaşmıştı, ama daha ihtiraz kayıtlarıvardı, ve bu ihtiraz kayıtlarıonları, Rikov'un tezleri üzerine, muhalefetin bütününden kaynaklanan ortak değişiklik önergeleri değil de, iki dizi paralel değişiklik önergesi vermeye sevketti. Değişiklik önergelerinin bir dizisi, başında Kamenev'in olduğu "Yeni Muhalefet"ten, diğer dizisi ise Troçkistlerin grubundan geliyordu. Ama bunların öz olarak aynıtelden çaldıklarıve Plenumun daha o zaman, burada Ağustos Bloku'nun yeni bir biçimde yeniden kurulmasının sözkonusu olduğunu saptadığı—inkâr edilemez bir olgudur.
Sözü edilen ihtiraz kayıtlarıo sıralar nelerden ibaretti?
Troçki o sıralar şunu açıklıyordu:
"Kamenev yoldaşın değişiklik önergelerinin kusuru, görüşümce onlarda kırda farklılaşma sorununun belirli bir dereceye kadar sanayileşmeden az buçuk bağımsız bir sorun olarak ele alınmasıdır. Oysa köylü farklılaşmasının önemi, sosyal ağırlıve temposu, sanayileşmenin gelişimi ve temposunun bir bütün olarak kırla ilişkisi tarafından belirlenir."
Kaale alınmayacak bir ihtiraz kaydıdeğil.
Buna yanıt olarak Kamenev kendi payına Troçkistlere karşı şu ihtiraz kaydınıgetirdi.
"Yüzde yüz arkasında durduğum, Parti'nin bugüne kadarki iktisat politikasının değerlendirilmesini içeren bölümde (yani Troçki'nin Rikov'un karar tasarısına değişiklik önergelerinin bu bölümünde)", dedi, "size katılmam imkansızdır."
Önceki dönemde Kamenev'in yönetmişolduğu iktisat politikasını Troçki'nin eleştirmesi, "Yeni Muhalefet"in hoşuna gitmiyordu. Öte yandan da "Yeni Muhalefet"in, köylülüğün farklılaşmasısorunlarını sanayileşme sorunundan ayırmasıTroçki'nin hoşuna gitmiyordu.
2— İkinci Aşama
İkinci aşama, MK'nin Temmuz Plenumu'dur[89]. Bu Plenumda artık her bakımdan şekillendirilmişbir blokla, ihtiraz kayıtlarıolmayan bir blokla karşıkarşıyayız. Troçki ihtiraz kayıtlarından vazgeçmişve sorunu rafa kaldırmıştır, aynı şekilde Kamenev de ihtiraz kayıtlarından vazgeçmişve sorunu rafa kaldırmıştır. Şimdi artık ortak bir "deklarasyon"larıvardır, ki hepiniz yoldaşlar, Parti düşmanıbir belge olarak onu pek iyi tanıyorsunuz. Muhalefet Bloku'nun gelişmesinde ikinci aşamanın karakteristik özellikleri bunlardır.
Blokun derilip çatılmasıve oluşturulmasıbu dönemde yalnızca değişiklik önergelerinden karşılıklıvazgeçme zemininde değil, aynı zamanda birbirini karşılıklı"affetme" zemininde de gerçekleşti. Bu dönemden Zinovyev'in ilginç bir açıklamasına sahibiz. Orada muhalefetin, onun 1923 yılındaki ana çekirdeğinin, yani Troçkistlerin, Par-ti'nin yozlaşmasısorununda, yani Troçkizmin ilkesel pozisyonundan çıkan pratik pozisyonunun temel sorununda haklıolduğu söyleniyor. Öte yandan elimizde, Troçki'nin daha az ilginç olmayan açıklaması var. Orada, Ekim'de işledikleri hataları şimdi de tekrarlayan Parti'nin "sağkanadı"nın temsilcileri olarak özellikle Kamenev ve Zinovyev'e karşıyönelmişolan "Ekim'in Dersleri"nin bir yanılgıolduğu, Parti'deki sağsapmanın ve Parti'nin yozlaşmasının başlangıcının Kamenev ve Zinovyev'e değil, diyelim ki Stalin'e dayandığısöylenir.
Bu yılın Temmuzunda Zinovyev şunlarısöylüyordu: "Fraksiyonun (yani MK çoğunluğunun) ilgili çizgisinin evriminin gösterdiği gibi, 1923 muhalefetinin ana çekirdeğinin proleter çizgiden sapma tehlikelerine ve aygıtın bürokratik rejiminin tehditkâr bir biçimde büyümesine karşı
Başka bir deyişle: Troçki'nin Leninizmi revize ettiğini, Troçkizmin
küçük-burjuva bir sapma olduğunu Zinovyev kısa süre önce iddia etmişve XIII. Parti Kongresi'nin kararı[90]bunu saptamışolsa da — bütün bunlar bir yanılgıydı, bir yanlışanlamaydı, tehlike Troçkizmde değil, MK'da yatmaktadır.
Bu, Troçkizm için tamamen ilkesiz bir "af"tır. Öte yandan Troçki, Temmuzda şunu açıklıyor:
"Kuşkusuz, 'Ekim'in Dersleri'nde, politikadaki oportünist değişikliklerle Zinovyev ve Kamenev'in adlarıarasında bağkurdum. MK içindeki ideolojik mücadelenin deneyimlerinin kanıtladığıgibi, bu ağır bir hataydı. Bu hatanın nedeni, oportünist değişikliklerin, başında Stalin yoldaşın bulunduğu ve Zinovyev ve Kamenev yoldaşla tezat içinde bulunan gruptan kaynaklandığınızamanında saptayabilmek için yedi kişilik kurul içindeki ideolojik mücadeleyi takip etme imkanımın olmamasıdır."
Bu, Troçki'nin, kendinden çok söz ettiren "Ekim'in Dersleri"nden açıkça feragat ettiği ve böylece kendisine Kamenev ve Zinovyev tarafından tanınan "af" karşılığında Kamenev ve Zinovyev'i "affettiği" anlamına gelir.
Doğrudan ve açıktan açığa ilkesiz kötü bir trampa.
Yani, Nisan'da getirilen ihtiraz kayıtlarından vazgeçme ve Parti'nin prensiplerinden feragat ederek birbirini karşılıklı"affetme" — blokun Parti'ye karşıyönelen bir blok olarak nihai biçimlenişinde belirleyici olan unsurlar bunlardır.
3— Üçüncü Aşama
Blokun gelişmesinde üçüncü aşamayı, muhalefetin Parti'ye karşıbu yılın Eylül sonu ve Ekim başında Moskova ve Leningrad'daki açık saldırılarıoluşturuyor; blokun liderlerinin, orada güneyde dinlenip güç topladıktan sonra merkeze dönüp, Parti'ye karşıdoğrudan saldırıya geçtikleri sıradaydıbu. Parti'ye karşıillegal mücadele biçimlerinden açık mücadele biçimlerine geçmeden önce, öyle anlaşılıyor ki burada Politbüroda şu açıklamada bulundular (ben o sırada Moskova'da değildim): "Size göstereceğiz, işçi toplantılarına gideceğiz, kimin haklıolduğunu işçiler söylesin; size göstereceğiz." Ve bir hücreden diğerine dolaşmaya başladılar. Bu saldırının sonuçları, bildiğiniz gibi,
muhalefet açısından acınasıydı. Bir yenilgi aldıklarınıbiliyorsunuz. Muhalefet Bloku'nun gerek Leningrad gerek Moskova'da, Sovyetler Birliği'nin gerek sanayi bölgelerinde gerekse gayri-sanayi bölgelerinde, Parti üyesi kitlelerden kesin bir red yanıtıaldığıbasından biliniyor. Muhaliflerin ne kadar oy aldığını, kaç Parti üyesinin MK'dan yana tavır takındığınıyinelemek istemiyorum, bu basından biliniyor. Kesin olan bir şey var: Muhalefet Bloku hesabında yanıldı. Bu andan itibaren muhalefette bir dönüş, Parti içinde barışyönünde bir dönüş başlıyor. Anlaşılan, muhalefetin yenilgisi onda iz bırakmadan geçip gitmedi. 4 Ekim'de muhalefet MK'da bir barışaçıklamasıyaptı, hakaretler ve itip kakmalardan sonra muhalefetten ilk kez, Parti üyelerinden beklenebilecek sözler duyduk: "Parti içi nifak"a son vermenin ve "ortak bir çalışma" başlatmanın zamanı.
Yani muhalefet, yenilgisiyle, MK'nın kendisini tekrar tekrar yapmaya çağırdığı şeyi yapmaya — Parti'de barışsorununa yönelmeye zorlanmıştı.
Tabii ki MK, muhalefetin önerisinin tümüyle samimi olmadığını bilmesine rağmen, XIV. Parti Kongresi'nin verdiği, birliğin zorunluluğu üzerine direktifler uyarınca, muhalefetin önerisini seve seve kabullendi.
4— Dördüncü Aşama
Dördüncü aşama, muhalefet liderlerinin bu yılın 16 Ekim tarihli ünlü "açıklama"sının hazırlandığıdönemdir. Bu açıklama genelde teslimiyet olarak değerlendirilir. Ben onu değerlendirirken keskin ifadeler kullanmak istemiyorum, fakat bu açıklamanın, Muhalefet Bloku'nun zaferini değil, yenilgisini kanıtladığıaçıktır. Görüşmelerimizin öyküsünü anlatmak istemiyorum, yoldaşlar. Görüşmeler steno edildi, ve stenogramlara dayanarak bir fikir edinebilme imkanına sahipsiniz. Ben sadece bir olaya değinmek istiyorum. Muhalefet Bloku, "açıklama"nın ilk paragrafında, kendi kavrayışlarınıkoruduğunu, hem de sadece korumakla kalmayıp, eski bakışaçısında "boylu boyunca" ısrar ettiğini ifade etmeyi önerdi. Muhalefet Bloku'nu bu konuda ısrar etmemesi için ikna etmeye çalıştık. Neden? İki nedenden ötürü.
Birincisi, eğer muhalifler fraksiyonculuktan vazgeçerek aynı zamanda fraksiyon özgürlüğü teori ve pratiğinden koptularsa, kendilerini Ossovski'den, "İşçi Muhalefeti"nden, Maslow-Urbahns grubundan ayırdılarsa, bu, muhalefetin böylece yalnızca fraksiyoncu mücadele yöntemlerinden vazgeçtiği değil, aynızamanda belirli politik pozisyonlarıda terkettiği anlamına gelir. Bundan sonra, Muhalefet Bloku'nun yanlışkavrayışlarınıhâlâ "boylu boyunca" koruduğu, ideolojik bakışaçısında ısrar ettiği söylenebilir mi? Elbette söylenemez.
İkincisi, muhalefete, kendilerinin —yani muhalefetin— eski bakış açısından ısrar ettiğini, evet hatta "boylu boyunca" ısrar ettiğini davul zurnayla bütün dünyaya ilân etmelerinin kendileri için avantajlı olmadığınısöyledik, çünkü işçiler gayet haklıolarak şöyle diyecektir: "Demek ki muhalifler mücadeleye devam etmek istiyor, yani yeterince kötek yememişler, o halde kötek atmaya devam etmek gerekir." (Gülüşmeler,"Doğru!" sesleri.) Buna rağmen muhalifler bizimle hemfikir olmadıklarınıaçıkladılar ve yalnızca "boylu boyunca" sözcüğünü çıkarma önerisini kabul ettiler, eski bakışaçısından ısrar ettikleri cümlesini ise muhafaza ettiler. Pişirdikleri çorbayı şimdi kendileri kaşıklasınlar bakalım. ("Doğru!" sesleri.)
5— Lenin ve Parti İçinde Blok Sorunu
Zinovyev kısa süre önce, MK'nın kendi bloklarına saldırmasıiçin bir neden olmadığını, çünkü İlyiç'in genelde Parti içinde blokları onayladığınısöyledi. Zinovyev'in iddiasının, Lenin'in bakışaçısıyla hiçbir ortak yanıolmadığınısaptamak zorundayım, yoldaşlar. Lenin asla, Parti içinde nasıl olursa olsun her türlü bloku onaylamadı. Lenin yalnızca ilkeli temelde bloklardan, Menşeviklere, Tasfiyecilere, Otzovistlere karşıyönelen devrimci bloklardan yanaydı. Lenin, Parti içinde ilkesiz ve Parti düşmanıbloklara karşıher zaman mücadele etti. Parti düşmanıve ilkesiz bir blok olarak Troçki'nin Ağustos Bloku'na karşı Lenin'in üç yıl boyunca, onun üzerinde tam zafer kazanana dek mücadele ettiğini kim bilmez? İlyiç asla, nasıl olursa olsun her türlü bloktan yana değildi. İlyiç yalnızca, Parti içinde, ilkin ilkeli bir temele sahip olan ve ikincisi, Tasfiyecilere, Menşeviklere, sallantılıunsurlara karşı mücadelede Parti'yi güçlendirme amacınıgüden bloklardan yanaydı. Parti tarihimizde, Potressov ve diğer tasfiyecilerin, Aleksinski ve diğer Otzovistlerin dahil olduğu ve başında Troçki'nin bulunduğu Parti düşmanıAğustos Bloku ortaya çıktığında, Tasfiyeciler blokuna karşı Leninistlerin Plehanov yandaşlarıyla bu tür bir blok deneyimi var (bu 1910-1912 yıllarındaydı). Böylece, bir parti düşmanıblok, ilkesiz, maceracıAğustos Bloku vardı, ve bir de başka bir blok, Leninistlerin Plehanov yandaşlarıyla, yani devrimci Menşeviklerle bloku vardı(o zamanlar Plehanov devrimci bir Menşevikti). Lenin'in onayladığıbu tür bloklardı, ve hepimizin onayladığıda böylesi bloklardır.
Eğer Parti içinde bir blok, Parti'nin mücadele yeteneğini artırıyorsa ve Parti'yi ileriye doğru götürüyorsa, o zaman ondan yanayız, o zaman böyle bir bloktan yanayız. Ama sizin blokunuz, değerli muhalifler, sizin bu blokunuz Partimizin mücadele yeteneğini artırıyor mu, sizin bu blokunuzun ilkeli bir temeli var mı? Sizi örneğin Medvedev grubuyla hangi ilkeler bağlıyor? Sizi örneğin Fransa'daki Souvarine grubu ya da Almanya'daki Maslow grubu ile hangi ilkeler bağlıyor? Daha kısa süre önce Troçkizmi Menşevizmin bir varyantıolarak gören bizzat siz "Yeni Muhalefet"i, daha kısa süre önce "Yeni Muhalefet" liderlerini oportünist olarak gören Troçkistlerle hangi ilkeler bağlıyor?
Ve devamla, sizin blokunuz Parti'ye acaba hizmet mi ediyor, ona yararımıoluyor, yoksa daha ziyade Parti'ye karşıyönelmişbir durumda mı? Acaba o, Partimizin mücadele gücünü ve devrimci coşkusunu zerre kadar da olsa artırmışmıdır? Blokunuzun sekiz ya da altıay süren varlığısırasında sizin Parti'yi "devrimci" lafazanlığa, ilkesizliğe geri çekmeye çalıştığınızı, Parti'yi parçalamaya, onu felç etmeye ve bölmeye çalıştığınızıbugün bütün dünya biliyor.
Hayır, yoldaşlar, Muhalefet Bloku'nun, Lenin'in 1910 yılında Plehanov yandaşlarıyla, oportünistlerin Ağustos Bloku'na karşıkurduğu blokla hiçbir ortak yanıyoktur. Aksine, bugünkü muhalefet bloku, gerek ilkesiziği, gerekse de oportünist temeli itibariyle özsel olarak Troçki'nin Ağustos Bloku'nu anımsatıyor.
Böyle bir blokun örgütlenmesiyle muhalifler, Lenin'in gerçekleştirmeye uğraştığıtemel çizgiden vazgeçtiler. Lenin bize daima, en doğru politikanın ilkelere bağlıpolitika olduğunu söyledi. Buna karşılık muhalefet bir grupta birleşerek, en doğru politikanın ilkesiz politika olduğu görüşünü benimsemiştir.
Bundan dolayıMuhalefet Bloku'nun varlığıuzun süreli olamaz, yıkılmasıve dağılmasıkaçınılmazdır.
Muhalefet Bloku'nun gelişmesindeki aşamalar bunlardır.
6— Muhalefet Bloku İçinde Dağılma Süreci
Muhalefet Bloku'nun şu anki durumu nasıl karakterize edilebilir? Blokun yavaşyavaşparçalanması, parçaların yavaşyavaşdökülmesi, blokun dağılmasıolarak karakterize edilebilir. Muhalefet Bloku'nun şu anki durumu ancak böyle karakterize edilebilir. Zaten başka türlü de olamaz, çünkü ilkesiz bir blok, oportünist bir blok Partimizde uzun süre var olamaz. Maslow ve Urbahns grubunun muhalefet grubundan koptuğunu artık biliyoruz. Daha dün, Medvedev ve Şlyapnikov'un işledikleri suçlara tövbe ettiklerini ve bloka sırt çevirdiklerini duyduk. Ayrıca blok içinde de, yani "yeni" ve "eski" muhalefet arasında, bu konferansta dile getirilmesi gereken anlaşmazlıkların olduğu biliniyor.
Yani öyle anlaşılıyor ki, muhalifler bir blok kurmuşlardır, onu büyük tantanayla kurmuşlardır, ama sonuç, bloktan umduklarının tam tersi olmuştur. Aritmetik kurallarına göre tabii ki bir artıelde etmeleri gerekirdi, çünkü güçlerin toplanmasıbir artıverir, ama muhalifler aritmetiğin dışında ayrıca bir de cebir olduğunu, cebirde güçlerin her toplamasının bir artıvermediğini gözönünde tutmamışlardır (gülüşmeler),çünkü sonuç yalnızca güçlerin toplanmasına değil, aynı zamanda toplanacak parçaların önünde hangi işaretin olduğuna da bağlıdır. (Sürekli alkışlar.)Böylece, aritmetiği kuvvetli olanların cebirde zayıf olduklarıgörülmüşve güçlerini birleştirmekle, ordularını salt büyütememekle kalmayıp, bilakis tam tersine onu bir minimuma indirgemişlerdir, yıkımın eşiğine getirmişlerdir.
Zinovyev grubunun gücü nerede yatıyordu?
Troçkizmin temellerine karşıkararlıbir mücadele yürütmesinde yatıyordu. Ama Zinovyev grubu Troçkizme karşımücadelesinden vazgeçtiği an, deyim yerindeyse kendi kendisini hadım etti, kendi gücünü kendisi çaldı.
Troçki grubunun gücü nerede yatıyordu?
Zinovyev ve Kamenev'in Ekim 1917'deki hatalarına ve aynı hatalarının bugün de nüksetmesine karşıkararlıbir mücadele yürütmesinde yatıyordu. Ama bu grup Zinovyev ve Kamenev'in sapmasına karşımücadeleden vazgeçtiği an kendi kendisini hadım etti, kendi gücünü kendisi çaldı.
Böylece ortaya hadımların gücünün birleştirilmesi çıkıyor.
(Gülüşmeler, sürekli alkışlar.)
Açıktır ki, bundan rezaletin dışında bir şey çıkamayacaktı. Açıktırki, bunun üstüne Zinovyev grubunun en dürüst unsurları, tıpkı Troçkistler arasında en iyi unsurların Troçki'yi terketmesi gibi, Zinovyev'e de sırt çevireceklerdi.
7— Muhalefet Bloku Neyin Üzerine Spekülasyon Yapıyor?
Muhalefetin perspektifleri nedir? Muhalifler neyin üzerine spekülasyon yapıyor? Sanıyorum, ülkede ve Parti'de durumun kötüleşeceği üzerine spekülasyon yapıyorlar. Şimdi fraksiyon faaliyetlerini durduruyorlar, çünkü bugünkü günler onlar için "zor" zamanlar. Eğer ilkesel görüşlerinden vazgeçmiyorlarsa, eğer eski bakışaçısında ısrar etme kararıaldılarsa, bundan onların fırsat kollayacakları, güç topladıktan sonra, Parti'ye karşımücadeleye yeniden başlamalarının mümkün olacağı"daha iyi zamanlar"ıbekleyecekleri sonucu çıkar. Bu konuda hiçbir kuşku olamaz.
Kısa süre önce, Parti saflarına geçen muhaliflerden biri, işçi Andreyev, muhalefetin plânlarıüzerine, bence Konferansta değinilmesi gereken ilginç şeyler anlattı. MK ve MKK'nın Ekim Plenumu'nda Yaroslavski yoldaşraporunda bu konuda bize şunları anlattı:
"Oldukça uzun süre muhalefet içinde çalışan Andreyev, sonunda artık daha fazla onunla birlikte çalışamayacağıkanaatine vardı. O bu kanıya esas olarak, muhalefetten şu iki şeyi duyduğunda ulaştı: birincisi, muhalefetin işçi sınıfında 'reaksiyoner' bir ruh haline çarptığı, ve ikincisi, iktisadi durumun onun [muhalefetin —ÇN] varsaydığıkadar kötü olmadığı."
Vaktiyle muhalif olan ama şimdi Parti'ye geri dönmüşbulunan Andreyev'in, muhalefetin içten içe düşündüğü, ancak açıkça söylemeye cesaret edemediği şeyi söylediğini sanıyorum. Anlaşılan muhalifler, şimdi iktisadi durumun zannettiklerinden daha iyi olduğunu ve işçilerin ruh halinin istedikleri kadar kötü olmadığını farkediyorlar. "Faaliyet"lerini geçici olarak durdurma politikası bundandır. İktisadi durum daha sonra biraz keskinleştiğinde —muhalifler böyle olacağından eminler— ve bununla bağıntıiçinde işçilerin ruh hali kötüleştiğinde —bundan da aynı şekilde eminler— "faaliyet"lerini geliştirmek, terketmemişolduklarıideolojik pozisyonlarınıderinleştirmek ve Parti'ye karşıaçık mücadeleye başlamak için tereddüt etmeyecekleri açıktır.
Parçalanan ama henüz dağılmamışolan ve, eğer Parti ona karşı kararlıve amansız bir mücadele yürütmezse, herhalde pek yakın bir zamanda da dağılmayacak olan Muhalefet Bloku'nun perspektifleri bunlardır, yoldaşlar.
Ama muhalifler mücadeleye hazırlandıklarına ve Parti'ye karşıaçık mücadeleye yeniden başlamak üzere "daha iyi zamanları" kolladıklarına göre, Parti de seyirci kalmamalıdır. Bundan Parti için şu görevler çıkmaktadır: Muhalefetin üzerinde ısrar ettiği yanlış görüşlerine karşıkararlıbir ideolojik mücadele yürütmek, bu düşüncelerin, ne tür "devrimci" lafza büründürülmüşolursa olsun oportünist özünü teşhir etmek ve muhalefetin, eğer kesin olarak yok olmak istemiyorsa, hatalarından vazgeçmesini sağlamak.
